တနီသရံၣ်လီၢ်က၀ီၤဖိတဖၣ် မၤ၀ဲတၢ်ထီဒါထံတမၢၣ် တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ

လါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၁၄ သီ, ၂၀၁၈နံၣ်, စးအဲၣ်ဆူ.

ဟီၣ်ခိၣ်ဘီမုၢ်အတၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤပှၤထူလံၤဖိတဖၣ်အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အမုၢ်နံၤ(UNDRIP)လၢအလီၤဘၣ်ဖဲလါ စဲးပထ့ဘၢၣ် ၁၃ သီအနံၤအံၤ တနီသရံၣ်ကီၢ်ခီဒိၣ်အပူၤ လီၢ်က၀ီၤဖိတဖၣ် ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးဒီးမၤ၀ဲ တၢ်ထီဒါ ထံတမၢၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါဖဲဘျံးကီၢ်ရ့ၣ်,သနီတရံၣ်ကီၢ်ဆၣ်,ဆၣ်ရၣ်ဘွ့ၣ်သ၀ီအပူၤ န့ၣ်လီၤ.

တနီသရံၣ်ကျိအပူၤတရူးခီပနံၣ်ရဲၣ်ကျဲၤ၀ဲလၢကဟဲဆီလီၤထံတမၢၣ်အဖီခိၣ် မၤ၀ဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤဒ်သိး တၢ်ကသ့ၣ်ညါဘၣ်လီၢ်က၀ီၤဖိတဖၣ်အခွဲးအယာ်အဂ့ၢ် ပှၤရဲၣ်ကျဲၤတၢ်လီၢ်က၀ီၤဖိ စီၤအဲလ်ဖျဲးတဲ၀ဲဒ်အံၤ န့ၣ်လီၤ.

“ထံတမၢၣ်အံၤတၢ်ဟဲဒုးသ့ၣ်ညါပှၤတအိၣ်နီတမံၤဘၣ်.တၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤကဟဲနုာ်လီၤလၢဒ်သိး (FPIC) တၢ်ပာ်ပ နီၣ်အသိးတၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါဆိဒီးထုးထီၣ်ပာ်ဖျါတၢ်ဘၣ်သးအဖီခိၣ် တဖိးမံလိာ်အသး ဘၣ်.ထံတမၢၣ်အံၤမ့ၢ်ကဲ
ထီၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒ်သိးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့,တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့,ပှၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤပအဲၣ်ဒိးဒုးသ့ၣ်ညါ” အဂ့ၢ် တဲဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်န့ၣ်လီၤ.

လၢထံတမၢၣ်တၢ်တိာ်ကျဲၤအဂီၢ် နံၣ်လၢအပူၤကွံာ်တၢ်ဟဲမၤကွၢ်အီၤအိၣ်၀ဲအသိး နကါအိၣ်၊ ကၠီၣ်ချါဒီး ဆ့ၣ်ဖၠူၣ်တၢ် လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ တၢ်မၤနီၣ်ပာ်၀ဲဒီး တၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤ တၢ်ပာ်လီၤဒုးသ့ၣ်ညါ ပှၤလီၢ်က၀ီၤ ဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်တအိၣ်ဘၣ်အဂ့ၢ်စီၤအဲလ်ဖျဲးတဲကဒီး၀ဲန့ၣ်လီၤ.

လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ၀ဲန့ၣ်အပူၤ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကရၢကရိဒ်အမ့ၢ် ခၠီမကၠံတၢ်ဂၢၢ်တၢ်ကျၢၤကရူၢ်, ခဲၣ်မၠဲသ့ၣ်စၣ်
(တၢ်ကွၢ်ထွဲခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်တၢ်ဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်ကမံးတံး)တီခိၣ်ရိၣ်မဲ၀ဲဒီးကရူၢ်လၢဟဲပာ်ဃုာ်ဒ်အမ့ၢ်ကလံၤစိးသးစၢ်ကရူၢ်,(Candle Light),တၢ်ကပီၤ,(TF) တနီသရံၣ်ကရူၢ်,ဘျံးပီၣ်ရီဘျးစဲဒီးကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ခဲလၢာ် ၄၀၀ ဘျဲၣ်ပာ်ဃုာ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

ပှၤလီၢ်က၀ီၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် အခွဲးအယာ်အဂီၢ် တၢ်မၤ၀ဲတၢ်ဟူး တၢ်ဂဲၤဒ်အံၤ မ့ၢ်၀ဲအဆိကတၢၢ် တဘျီန့ၣ် လီၤ.ထံကီၢ်ဘီမုၢ်(UN)ပာ်လီၤဃာ်၀ဲလီၢ်က၀ီၤဖိတဖၣ်ခွဲးယာ်(The United Nations Declaration On the Rights of Indigenous -UNDRIP)အံၤ ဖဲ၂၀၁၇နံၣ် လါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၁၃ သီအနံၤ ဖဲ(UN)တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဒိၣ်အပူၤ ထံကီၢ် (၁၄၄)ဘ့ၣ်တူၢ်လိာ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.