လါမးရှး ၂၈ သီႇ ၂၀၂၀နံၣ်ႇ ခ့ၣ်အဲးစံၣ်
ကလံၤကျိၤတၢ်ဆါတခါလၢအမ့ၢ် ခိၣ်ရိၣ်နၣ်တၢ်ဆါအံၤ စးထီၣ်ဖဲလါမးရှး ၁၂ သီအနံၤန့ၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီ ဘ့ၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ကရၢ (WHO) ဘူးဘၣ်ရၤလီၤ၀ဲလၢအမ့ၢ် တၢ်ဆါသံသြတီာ်၀ံၤအလီၢ်ခံႇ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤတဖၣ်န့ၣ် တၢ်မၤဃံးထီၣ်၀ဲဒၣ်အသိး ထံကီၢ်လၢအဘၣ်ထွဲတဖၣ်စ့ၢ်ကီး စးထီၣ်မၤ၀ဲတၢ်ဒီသဒၢတဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ
ခိၣ်ရိၣ်နၣ်တၢ်ဆါဃၢ်အံၤ စးထီၣ်ကဲထီၣ်အသးလၢတရူးကီၢ်၀ူၣ်ဟၣ်၀့ၢ်ဒီး ဖဲလါမးရှး ၂၈ သီအနံၤ ဒ်တၢ်ကစီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤပာ်ဖျါ၀ဲအသိး ခိၣ်ရိၣ်နၣ်တၢ်ဆါအံၤဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်လိာ်အသးလၢထံကီၢ် ၂၀၀ ဘျဲၣ်ဒီး ၦၤဘၣ်တၢ်ဆါအံၤအနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်၀ဲ ၅၁၂ႇ ၇၀၁ ဂၤအကျါန့ၣ်သံ၀ဲ ၂၃ႇ၄၉၅ ဂၤလံန့ၣ်လီၤႉ
ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်လၢအအိၣ်ဘူးလိာ်သးဒီးကညီကီၢ်စဲၣ်အံၤစ့ၢ်ကီး တၢ်ဆါဃၢ်အံၤရၢ်လီၤအသးအါထီၣ်ဒီး တၢ်သံတၢ်ၦၢ်အါထီၣ်၀ဲအဃိ ကမျၢၢ်တဖၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီဟဲအါထီၣ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် =ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ၀ဲၤကျိၤတခါလၢအမ့ၢ် ကညီဆူၣ်ချ့မၤစၢၤ၀ဲၤကျိၤ(KDHW) တခီ ဘၣ်ထဲခွိၣ်ရိၣ်နၣ်တၢ်ဆါ တၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်လိာ်အသးတၢ်အိၣ်သးဒီး တၢ်ကဘၣ်ဒီ သဒၢဆိအီၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်န့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ်မၤ၀ဲတၢ်ဟ့ၣ်ဒုးသ့ၣ်ညါထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်တဖၣ်အိၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ
ကီၢ်သူလ့ၤ ဆူၣ်ချ့မၤစၢၤ ၀ဲၤကျိၤခိၣ် ပဒိၣ် စီၤဒဲမၢၣ်ခ့ၣ် စံး၀ဲလၢ “ဒ်သိးဒီးပၦၤကညီသုတဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်တဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ် ဒ်သိးကရၢမိၢ်ၦၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲၦၤအသိး ပဆှၢလီၤ၀ဲဒၣ်လီပျံၤ ၂ ဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤႉ တၢတဘ့ၣ်န့ၣ်ဒ်သိးဒီး ပကျးလီၤ၀ဲဒၣ်ဖိၣ်စထၢၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပဒုးသ့ၣ်ညါလီၤဆူကီၢ်ရ့ၣ်ဒီး ကီၢ်ရ့ၣ်ကဒုးသ့ၣ်ညါလီၤဆူကီၢ်ဆၣ် ကီၢ်ဆၣ်ကဒုးသ့ၣ်ညါက့ၤဆူဒူသ၀ီကမျၢၢ်လၢဘၣ်ဃးတၢ်ဆါဃၢ်အ၀ဲအံၤ မ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီး ကဘၣ်ဒီသဒၢအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤႉ ခံဘ့ၣ်တဘ့ၣ်န့ၣ် ခီဖျိလၢတၢ်ဆါ၀ဲအံၤ ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်၀ဲဒၣ်လၢၦၤမ့ၢ်အိၣ်ဘူးလိာ်သးဒီဒူၣ်အဃိဒီး ပနဲၣ်လီၤ၀ဲလီပျံၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢကီၢ်ရ့ၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤႇ လၢကီၢ်ဆၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤႇ လၢဒူသ၀ီကရူၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီန့ၣ်ကဘၣ်မ့ၢ်ၦၤနီၣ်ဂံၢ် အအါကတၢၢ်န့ၣ် ၃၀ ဂၤန့ၣ်လီၤႉ မ့ၢ်အါန့ၢ် ၃၀ ဂၤန့ၣ် တၢ်ကဘၣ်မၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အလီၢ်ခံခါ န့ၣ်လီၤႉ”အဂ့ၢ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
“လၢကီၢ်ရ့ၣ်န့ၣ်ပနဲၣ်လီၤမ့ၢ်၀ံၤဒီး ဘၣ်ဃးလၢလံာ်တၢ်ဟ့ၣ်ပီညါတဖၣ်န့ၣ်လၢ ပယီၤကျိာ်ႇ ကညီကျိာ် ပကဟ့ၣ်လီၤအါအါန့ၣ်လီၤႉ ဒ်သိးဒီးၦၤအိၣ်လၢကၠိမ့ၢ်ဂ့ၤႇ တၢ်ဘါယွၤသရိာ်မ့ၢ်ဂ့ၤႇ ဒူသ၀ီလၢအရ့ဒိၣ်တၢ်လီၢ် တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပကဘၣ်ဟးကျးလီၤ၀ဲသကုၤဆးဒးလီၤ”အဂ့ၢ် ပဒိၣ်စီၤဒဲမၢၣ်ခ့ၣ် စံးအါထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ခိၣ်ရိၣ်နၣ်တၢ်ဆါဃၢ်အံၤ ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်ခီဖျိလၢတၢ်ကသါကလံၤကျိၤသ့၀ဲအဃိ တၢ်ကဘၣ်ဟး ဆှဲး၀ဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ် ထံကီၢ်လၢအဘၣ်ထွဲ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့၀ဲၤကျိၤတဖၣ် မၤ၀ဲတၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အိၣ်၀ဲအသိးႇ ခီဖျိတၢ်ဆါဃၢ်အံၤစဲဘူး၀ဲတၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ်သ့အဃိ တၢ်မ့ၢ်ဖီၣ်ဘၣ်၀ဲတၢ်ဖိတၢ်လံၤတမံၤလၢ်လၢ်န့ၣ် ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်သ့၀ဲအဖီခိၣ်န့ၣ် အလီၢ်အိၣ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ်ကဘၣ်သ့ကဆှီစု လီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤႉ
ဖဲနကဆဲဒီးနကူးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် ကးဘၢဃာ်နနါဒ့ဒီးနကိာ်ပူၤဘံၣ်ဘံၣ်ဘၢဘၢႇ နသူထံၣ်ဆူ မ့ၢ်၀ံၤန့ၣ် ကဘၣ်တၢၤကွံာ်အီၤလၢတၢ်ကမှံၤဒၢပူၤႇ ကဘၣ်မံဘျဲဘျဲဒီး ကဘၣ်အီၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢ အန့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါဒီး ကအိၣ်ဆိးဒ်သိးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ကဂ့ၤအဂီၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ဆူၣ်ချ့ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ် ဆီၣ်တခူထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
“တၢ်ဒီသဒၢအကျိၤအကျဲ (၁) ပမ့ၢ်ဟးထီၣ်ဟးလီၤန့ၣ်ကဘၣ်ကးဘၢပနါဒ့ႇ (၂)ဖဲပဖီၣ်တၢ်တခါလၢ် လၢ်မ့ၢ်၀ံၤန့ၣ် ပကဘၣ်သ့ကဆှီစုဒီးစးပၠၣ် မ့တမ့ၢ် ကၠဲၤ (Gel) ဒီး တၢ်တဘၣ်မၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိၣ်ဖှိၣ်ဒီဒူၣ်ဘၣ်ဒီး ပမ့ၢ်ဆ့ၣ်နီၤဒၣ်လဲာ်န့ၣ် ကဘၣ်အိၣ်စီၤစုၤလိာ်သးလီၤႉ အဟဲကဲထီၣ်သးခီန့ၣ် ဒ်သိးပတဲတ့ၢ်ဃာ်အသိးလီၤႉ အဒိ ၦၤတဂၤကူးမ့ၢ်ဂ့ၤႇ မ့ၢ်ဖီၣ်လီၤဘၣ်၀ဲလၢအစုဒီး မ့ၢ်လဲၤဖီၣ်ဘၣ်ထံခွးန့ၣ်ကူ၀ဲအသိး သူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤႇ ၦၤသး ၦၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤႇ ပိာ်မုၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ကူလိာ်သးသ့ကိးဂၤဒဲးလီၤႉ သနာ်က့ၦၤသးစၢ်တလၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် လၢကြတီဆၢတၢ်ဆါ အဂီၢ်န့ၣ်အဂံၢ်ဘါစှၤ၀ဲလီၤႉ ဒီးၦၤသးၦၢ်လၢလွံၢ်ဆံဆူအဖီခိၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဂံၢ်ဘါလၢကြတီဆၢတၢ်ဆါအဂီၢ်စှၤ စ့ၢ်ကီး၀ဲလီၤႉ တၢ်ဆါအံၤမ့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် ဘၣ်၀ဲဒၣ်အါလၢၦၤသးၦၢ််လီၤ”အဂ့ၢ် ပဒိၣ်စီၤဒဲမၢၣ်ခ့ၣ် စံး၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ
တၢ်ဒီသဒၢကလံၤကျိၤတၢ်ဆါ ခိၣ်ရိၣ်နၣ်တၢ်ဆါဃၢ် ၂၀၁၉ (Covid-19) နံၣ် တၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်လိာ် သးအဃိႇ ကဘီယူၤ တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤႇ စဲးဖီကဟၣ်တၢ်မၤလီၢ််ႇ ထံကီၢ်တဘ့ၣ်ဒီးတဘ့ၣ်အဘၢၣ်စၢၤတၢ် ဟးထီၣ်ဟးလီၤ အမဲာ်ညါ တၢ်လိာ်ကွဲႇ တၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ကးတံၢ် ဃာ်၀ဲဟဲအါထီၣ်၀ဲကိးနံၤဒဲးန့ၣ်လီၤႉ
