လါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၁၄ သီႇ ၂၀၂၀ နံၣ်ႇ စးအဲၣ်ဆူ
ဖဲအပူၤကွံ၁်နံၣ်တဖၣ်အတီၢ်ပူၤ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢအအိၣ် ဖဲကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်=ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢတဖၣ် အတၢ်က့ၤကဒါဆူနီၢ်ကစၢ်လီၢ်ကျဲတၢ်လဲၤခီဖျိတဖၣ်န့ၣ် ဖဲလါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၁၀ သီအနံၤ ကညီဂ့ၢ်၀ီခွဲးယာ်ကရူၢ်(KHRG) ထုးထီၣ်၀ဲဒၣ်လံာ်တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤတဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤႉ
လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤလၢအမံၤမ့ၢ်“က့ၤနုာ်လီၤဆူ တၢ်လီၤတံၢ်လီၤမံတအိၣ်”အံၤ တၢ်ကွဲးပာ်ဖျါထီၣ်၀ဲဒၣ် ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢအက့ၤလီၤတဖၣ် သဂၢၢ်ထံၣ်ဘၣ်၀ဲ ၦၤဂ့ၢ်၀ီႇ မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်ႇ တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူဒီး ဘၣ်ထွဲတၢ်က့ၤသူၣ်ထီၣ်ကဒါတၢ်အိၣ်မူႇ တၢ်အိၣ်မူတၢ်အုၣ်ကီၤသးအိၣ်စှၤ၀ဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ
KHRG ၦၤနဲၣ်တၢ် နီၢ်ထူထူ စံး၀ဲ “ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲတဖၣ်တကပၤန့ၣ် ဒ်သိးကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်ႇ တၢ်ကူၣ်ဘၣ် ကူၣ်သ့ႇ တၢ်ဖံးတၢ်မၤအခွဲးအကျိၤအကျဲတဖၣ်အဂီၢ် တၢ်ကဘၣ်ထုးထီၣ်န့ၢ်အ၀ဲသ့ၣ်လံာ်လဲၢ်လၢအဖိးသဲစး အဒိ ဒ်သိးခိၣ်ဂီၤ(မှတ်ပုံတင်)အသိးလိၣ်၀ဲလီၤႉ ဘၣ်ဆၣ် တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအိၣ်ကတီၢ်သးအဃိ လၢအ၀ဲသ့ၣ်တပၤ ကက့ၤပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးအဂီၢ် ထံၣ်ဘၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအါမးလီၤႉ ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ၦၤဂ့ၢ်၀ီႇ မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်ႇ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတဖၣ်အံၤ ကပာ်ဖှိၣ်မၤသကိးတၢ်အဂီၢ် ကဲထီၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်နိးတၢ်ဘျးန့ၣ်လီၤ” အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်လီၤႉ
ဒ်ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဂ့ၢ်၀ီအရူ -UNHCR ဒီး ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်–ကီၢ်ပယီၤ ထံကီၢ်ခံဘ့ၣ်ပဒိၣ် အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤအသိး လၢဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ်အဂီၢ် တၢ်က့ၤဆူနီၢ်ကစၢ်လီၢ်ကျဲလၢနီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘၣ်သး တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်အံၤ တၢ်စးထီၣ်၀ဲဒၣ်ဖဲအပူၤကွံာ် ၂၀၁၆ နံၣ်ဒီး ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်–ကီၢ်ပယီၤ ကီၢ်ဆၢ ကီၢ်ပယီၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤ(၉)ဖျၢၣ်အံၤအပူၤ ၦၤလၢအက့ၤလီၤအိၣ်၀ဲတကထိဘျဲၣ်န့ၣ်လီၤႉ
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ၦၤလၢအတက့ၤလီၤ၀ဲဒၣ်လၢ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ UNHCR အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်ႇ ၦၤလၢက့ၤလီၤ၀ဲဒၣ်လၢအနီၢ်ကစၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်ဒီး ကီၢ်ပူၤၦၤလီၢ်အိၣ်ကမှံဖd (IDP) တဖၣ် အနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးန့ၣ် လၢလံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤပူၤတၢ်တၢ်ယးကွၢ်၀ဲအသိး အိၣ်၀ဲဒၣ်ခံကလးဃၣ်ဃၣ်အဂ့ၢ် သ့ၣ်ညါဘၣ်လီၤႉ
လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအ၀ဲန့ၣ် ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢအက့ၤလီၤတဖၣ်အကျါ ဒူသ၀ီပာ်ဖှိၣ် ၂၀ဖျၢၣ်အပူၤ ၦၤနီၣ်ဂံၢ်ခဲလၢာ် ၄၀ ဂၤအံၤ စးထီၣ်ဖဲ ၂၀၁၉ နံၣ် ႇ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤန့ၣ် KHRG ထံၣ်လိာ်သံကွၢ်၀ဲဒၣ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံ တၢ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်လဲၤခီဖျိဘၣ်၀ဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲ တၢ်တၤတၢ်တဖၣ်အံၤ တၢ်ထၢဖှိၣ်မၤနီၣ်မၤဃါပာ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအပၣ်ဃုာ်၀ဲဒၣ်လၢလံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤပူၤအသိး UNHCR ဒီး ထံကီၢ်ခံဘ့ၣ်ပဒိၣ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢအက့ၤကဒါတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ်ကက့ၤသူၣ်ထီၣ်ကဒါတၢ်အိၣ်မူသီအဂီၢ် တၢ်လၢတၢ်လီၣ်တအိၣ်၀ဲဒၣ်ဘၣ်အသိး လၢတၢ်ကထုးထီၣ်န့ၢ်ထံကီၢ်ခိၣ်ဂီၤ(မှတ်ပုံတင်)အဂီၢ်စ့ၢ်ကီး တၢ်တံာ်တာ်အိၣ်၀ဲဒၣ်အဃိ ထံၣ်ဘၣ်၀ဲဒၣ်ဒီး တကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ႇ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်လီၤႉ ဒီး ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢအတက့ၤလၢအဖိးသဲစးတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲဒိၣ်န့ၢ်ဒံးၦၤလၢအက့ၤလၢ UNHCR တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်လီၤအဂ့ၢ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
“အ၀ဲသ့ၣ်က့ၤအလီၢ်န့ၣ် ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်တဖၣ်ႇ ပယီၤသုးကလၢၤတဖၣ် တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအိၣ်ဒံး၀ဲဒၣ်လီၤႉ ဖၣ်ပူၣ်ဟီၣ်က၀ီၤပူၤအံၤစ့ၢ်ကီး ပယီၤသုးဒီး KNU အဘၢၣ်စၢၤ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအိၣ်ဒံး၀ဲဒၣ်လီၤႉ တကီၢ်ခါ တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်လဲၤကျဲစ့ၢ်ကီး လဲၤ၀ဲဒၣ်လၢမဲာ်ညါတန့ၢ်ဘၣ် အိၣ််ကတာ်ထီအသးဒီး တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ တဖၣ်အံၤ တၢ်မၤဖျါထီၣ်အမိၢ်လံၤမိၢ်ၦၢ်တန့ၢ်ဘၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒံး၀ဲအါမးလီၤႉ တၢ်အဃိန့ၣ် ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ် ကက့ၤလီၤ၀ဲအဂီၢ် တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤတၢ်ဆီတလဲမ့ၢ်အိၣ်၀ဲလၢလၢၦဲၤၦဲၤမး ကြၢးက့ၤလီၤ” အဂ့ၢ်န့ၣ် KHRG ၦၤနဲၣ်တၢ် နီၢ်ထူထူ ဆဲးစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ဖဲ ၂၀၁၅ နံၣ် အတီၢ်ပူၤ ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒီး KNU- ညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢအဘၢၣ်စၢၤ ဆဲးလီၤ၀ဲဒၣ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခး၀ံၤအလီၢ်ခံ ကီၢ်ဆၢ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤတဖၣ်အဂီၢ် တၢ်က့ၤလီၤ တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ် စးထီၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲဒၣ်အသိးႇ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤတဖၣ်အဖီခိၣ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး စှၤလီၤ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်က့ၤလီၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်အံၤ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲတနီၤပၣ်ဃုာ်၀ဲဒၣ်ဒီး ၦၤလၢအက့ၤလီၤလၢအနီၢ်ကစၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဟဲအိၣ်ထီၣ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ
ၦၤလၢအက့ၤလီၤတဖၣ် လၢကက့ၤသူၣ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်မူအဂီၢ် ဟံၣ်ခိၣ်ကိးဖျၢၣ်ဒဲး UNHCR ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ၀ဲဒၣ်ကျိၣ်စ့တဖၣ်ႇ တၢ်အီၣ်တၢ်အီဒီး တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအဂၤတဖၣ်မၤစၢၤ၀ဲအသိး ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်တပၤစ့ၢ်ကီး ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ၀ဲဒၣ် ကျိၣ်စ့တနီၤဒီး တၢ်ထုးထီၣ်န့ၢ်၀ဲလံာ်လဲၢ်လၢအဖိးသဲစးလၢအလိၣ်၀ဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ၦၤလၢအက့ၤလီၤတဖၣ်ဒီး ၦၤလီၢ်အိၣ်ကမှံဖိတဖၣ်အဂီၢ်စ့ၢ်ကီး ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ႇ ပဒိၣ် ဒီး ယပၣ်နံၣ်ပီ ဖီၣ်ဒ့ရှၢၣ်ကရူၢ်တဖၣ် တ့ထီၣ်န့ၢ်၀ဲဒၣ်ဟံၣ်လၢအလုၢ်ၦ့ၤစှၤတဖၣ်ဒီး ၦၤလၢအက့ၤလီၤတဖၣ်န့ၣ်အကျါ တနီၤန့ၣ် ဖဲဟဲက့ၤသုးလီၢ်သုးကျဲဖဲဟံၣ်၀ဲန့ၣ်အခါ ထံၣ်ဘၣ်၀ဲဒၣ်ဒီး မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ် တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်အိၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်လၢၦၤက့ၤလီၤတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤႉ
