လါယူၤလံ၄သီႇ ၂၀၁၉နံၣ်ႇ ဆးအဲၣ်စူ

ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်တကပၤ လၢတၢ်မၤဘၣ်ဒိ၀ဲၦၤလီၢ်က၀ီၤဖိတဖၣ် ဒ်အမ့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်ႇ သ့ၣ်ၦၢ်တၢ်ဘျၢတဖၣ်ဒီး တၢ်တိာ်ကျဲၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တၢ်ကမၤဟးဂီၤ အီၤအဂ့ၢ် ကီၢ်သူလ့ၤဒီဘ့ၣ်ဘၣ်ထွဲ ဒူသ၀ီကမျၢၢ်ပၢသ့ၣ်ၦၢ်ကရၢၢ်ခၢၣ်စးတဖၣ် ထုးထီၣ်၀ဲလံာ်တၢ်ပာ်ဖျါဖဲ လါယူၤလံ၃သီအနံၤန့ၣ်လီၤ.

ကညီကီၢ်စဲၣ်ႇ ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ႇ လူၤပျဲၢ်ကီၢ်ဆၣ် ပံၢ်တခးသ၀ီၤအပူၤ ဖဲလါယူၤလံ၁တုၤ၃သီအနံၤန့ၣ် တၢ်မၤ၀ဲကီၢ်သူလ့ၤဒီဘ့ၣ်ဘၣ်ထွဲ ဒူသ၀ီပာ်ဖှိၣ်သ့ၣ်ၦၢ် တၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိး ၁တဘျီအပူၤ ဟီၣ်က၀ီၤအါတီၤခၢၣ်စးလၢဟဲထီၣ်တဖၣ် ဃ့ထီၣ်၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ.

လံာ်တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤၦၤတဲတၢ်ပၢ နီၢ်န့ၢ်ဆၢဖီတဲ၀ဲ“ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ထုးထီၣ်၀ဲတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်ဒိ၀ဲပ၀ဲလီၢ်က၀ီၤကမျၢၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်မနုၤအဃိ လဲၣ်န့ၣ် ကျိၣ်စ့ကစၢ်တဖၣ် မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တၢ်မၤကစၢ်တဖၣ် လဲၤလၢန့ၣ်ပၠံၣ်တီၣ်၀ံၤ ဃ့န့ၢ်၀ဲတၢ်သူၣ်တၢ်ဖျးတၢ်မၤတၢ်တိာ်ကျဲၤတဖၣ်ဒီး လၢန့ၣ်ပၠံၣ်တီၣ်တက ပၤကွၢ်၀ဲဒၣ်ဟီၣ်ခိၣ်လၢ (GPS)၀ံၤဟ့ၣ်လီၤ၀ဲတၢ်မၤအခွဲးလီၤႉ တၢ်န့ၣ်အဃိပဃ့ထီၣ်ဒ်အံၤလီၤ”အဂ့ၢ် တဲဘၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်စံၣ်န့ၣ်လီၤ.

ကီၢ်ပယီၤအပူၤ လၢတၢ်မၤ၀ဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကလဲၤအသးဘျ့ဘျ့အဂီၢ် ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်တကပၤ ကဘၣ်ပာ်ကဲ၀ဲလီၢ်က၀ီၤကမျၢၢ်တဖၣ်အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဒီး တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးဒီးလီၢ်က၀ီၤကမျၢၢ်တဖၣ်တအိၣ်၀ံၤ မၤဖျါထီၣ်အတၢ်မၤတဖၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်ကွဲးပာ်လီၤ၀ဲတၢ်ဘျၢတဖၣ်ဒီး တၢ်ဒီသဒၢကလုာ်သ့ၣ်ပဟံၣ်ကရၢၢ်ႇ တၢ်ကဟုးကယာ်န့ဆၢၣ်သ့ၣ်ၦၢ်တဖၣ် တၢ်မၤလဲၢ်ထီၣ်တၢ်တိာ်ကျဲၤတဖၣ် လီၢ်က၀ီၤကမျၢၢ်တဖၣ်တၢ်မၤအီၣ်လီၢ်ဒီး ဒူသ၀ီကမျၢၢ်သ့ၣ်ၦၢ်ကရၢၢ် တၢ်မၤတဖၣ်ဘၣ်ဒိ၀ဲအဂ့ၢ်ပာ်ဖျါဃာ်၀ဲလၢ လံာ်တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤန့ၣ်လီၤ.

ဒ်လီၢ်က၀ီၤကမျၢၢ်တဖၣ်တၢ်ဆှၢနုာ်အသိး သ့ၣ်ၦၢ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲရဲၣ်ကျဲၤတဖၣ်ႇ ၦၤတ၀ၢသ့ၣ်ၦၢ်တဖၣ်အိၣ်၀ဲဒီး တၢ်ကီးသတြီလၢဟီၣ်ခိၣ်သဘျ့ ဟီၣ်ခိၣ်မံၤလာ်တဖၣ်တအိၣ်ဘၣ်သနာ်က့ လၢကီၢ်ပယီၤကီၢ်ပဒိၣ်တကပၤ တၢ်ဟံးန့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဘျၢအမဲာ်ညါႇ တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤဟီၣ်ခိၣ်သဘျ့ႇ ဟီၣ်ခိၣ် မံၤလာ်တဖၣ်တၢ်ဘျၢအံၤ ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤပာ်ဖျါဃာ်၀ဲလၢ ၂၀၁၈နံၣ်ႇ လါစဲးပထ့ဘၢၣ်၁၁သီအနံၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဘျၢလၢတၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤဒီး တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အံၤအဃိ ၦၤလၢနုာ်လီၤအိၣ်(ကၠူကၠီၣ်)တဖၣ်အဂီၢ် ဘၣ်ယိၣ်၀ဲလၢတၢ်ကဟံးန့ၢ်အ၀ဲသ့ၣ်ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်အသိး ၦၤဟူးဂဲၤမၤတၢ်ဘၣ်ဃးခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်သ့ၣ်တဖၣ် တြီဆၢ၀ဲအိၣ်အသိး ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်တကပၤ တတူၢ်လိာ်၀ဲတၢ်ဘျၢတဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်အဂ့ၢ် ထုးထီၣ်ပာ်ဃာ်၀ဲအိၣ်န့ၣ်လီၤ.

ၦၤဟူးဂဲၤမၤတၢ်လၢခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်တၢ်ကရၢကရိတဖၣ် တၢ်လီၤဃိထံစ&ီလၢ၂၀၁၁နံၣ်တုၤ၂၀၁၉နံၣ်အသိး ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဒီးကီၢ်ဆၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အ ပူၤၦၤတ၀ၢသ့ၣ်ၦၢ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲအိၣ်(၁၅၁)ခါလၢပာ်ဖှိၣ်အ့ကၢၤခဲလၢာ်(၁၃၃ႇ၅၉၈မျၤကယၤ၀၃)အ့ကၢၤန့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်လၢကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဟီၣ်ခိၣ် ဒီးသ့ၣ်ၦၢ်တၢ်ဘျၢတဖၣ်ႇ တၢ်ဂုၢ်ထီၣ်ပသီထီၣ်အဒိၣ်ဒီးမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တၢ်တိာ်ကျဲၤတဖၣ်အဃိ လီၢ်က၀ီၤကမျၢၢ်တဖၣ် အၦၤတ၀ၢသ့ၣ်ၦၢ်တၢ်အိၣ်ဂၢၢ်ကျၢၤ ဒီးတၢ်ပၢတၢ်ပြးသနူတဖၣ်အဂီၢ် မ့ၢ်တၢ်မၤပျံၤအဒိၣ်ကတၢၢ်အဂ့ၢ်ပာ်ဖျါဃၣ်၀ဲဖဲ လံာ်တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးလၢတၢ်မၤအီၤသၢသီန့ၣ် ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် ကီၢ်ရ့ၣ်၇ဘ့ၣ်ႇကီၢ်ဆၣ်ႇဒူသ၀ီကရူၢ်တဖၣ်ႇခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်သ့ၣ်ၦၢ်ဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်ႇၦၤတ၀ၢသ့ၣ် ၦၢ်လီၢ်က၀ီၤခိၣ်နာ်တဖၣ်ႇကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ်တဖၣ်ႇၦၤဟူးဂဲၤမၤတၢ်လၢခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်ကရူၢ်တဖၣ်ႇကညီသးစၢ်တဖၣ်ႇ(NGO)ကရူၢ်တဖၣ်ဒီးၦၤဟဲဃုသ့ၣ်ညါတၢ်ခဲလၢာ် ၂၄၄ဂၤဟဲထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.

လီၢ်က၀ီၤၦၤတ၀ၢသ့ၣ်ၦၢ်ကမံတံခိၣ် စီၤကၠီၣ်ကဲးလၢဟဲထီၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲတဂၤအံၤတဲ၀ဲ“ပၦၤတ၀ၢသ့ၣ်ၦၢ်အံၤ မ့ၢ်၀ဲပဟီၣ်ခိၣ်ႇထံႇသ့ၣ်ႇ၀ၣ်တဖၣ်အဃိ ပဘၣ်ယိာ်လၢကလီၤမၣ်အဃိ လၢဖံဖုစိၤကတီၢ်ဒီး စၢၤသွဲၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ကမၤအီၣ်တၢ်အလီၢ်ဒီးအရ့ဒိၣ်လၢပဂီၢ်ဒိၣ်မးလီၤႉ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ် န့ၣ်လၢပကမၤအီၣ်မၤအီအဂီၢ် ကသဂၢၢ်ဘၣ်ဒီးတၢ်ဖှီၣ်တၢ်နးန့ၣ်အနီၢ်ကီၢ်လီၤ”အဂ့ၢ် တဲဘၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်စံၣ်န့ၣ်လီၤ.

လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ၀ဲန့ၣ်အပူၤ တၢ်ဟ့ၣ်ခီနီၤလီၤသကိး၀ဲၦၤတ၀ၢသ့ၣ်ၦၢ်တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤအကျိၤအကျဲတဖၣ်ႇ တၢ်ဟ့ၣ်ခီနီၤလီၤသကိးထံဂုၤကီၢ်ဂၤ တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤၦၤတ၀ၢသ့ၣ်ၦၢ်အကျိၤအကျဲဒီး လၢအ၀ဲသ့ၣ်တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤအဖီခိၣ် တၢ်ဒိးန့ၢ်လၢအ၀ဲက့ၤမၤန့ၢ်တဖၣ် လီၤပလိာ်အသးဒီးအ၀ဲသ့ၣ် အဂ့ၢ်က့ၤမၤလိန့ၢ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ တၢ်တဲသကိး၀ဲ ၦၤတ၀ၢသ့ၣ်ၦၢ်တၢ်ဂံၢ်ဆူၣ် တၢ်ဂံၢ်စၢ်တဖၣ်ႇ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ႇ တၢ်တၤတၢ်ဒီး ဘၣ်ထွဲခိၣ်ဃၢၤန့ၣ်ဆၢၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်မူပတီၢ်တဖၣ်ႇ လုၢ်လၢ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ ဒီးမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တၢ်မၤတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီတဖၣ် တၢ်က့ၤပဲာ်ထံနီၤဖးအီၤ၀ံၤ ပာ်လီၤ၀ဲၦၤတ၀ၢ သ့ၣ်ၦၢ်ဆူမဲာ်ညါတၢ်မၤ(၁၈)ခါဖဲတၢ်တဲသကိး အပူၤန့ၣ်လီၤ.