သုးကီၣ်ကးဃ့ထီၣ်၀ဲလၢကနုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်မၤသကိးတၢ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲပူၤအဖီခိၣ်အံၤ (EAOs)က့ၤခီၣ်ဆၢကဒါ၀ဲလၢကဘှါဆှဲဆိလၢတကီၢ်ခါတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်

လါမးရှး ၂ သီႇ ၂၀၂၂ နံၣ်ႇ ခ့ၣ်အဲးစံၣ်

ဖဲအပူၤကွံာ်လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၈ သီအနံၤ သုးကီၣ်ကးထုးထီၣ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဃ့ကညး၀ဲ ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤတၢ်ကရၢကရိ(EAOs)ဒီးၦၤလၢအဘၣ်ထွဲခဲလၢာ်ကနုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်မၤသကိးတၢ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲပူၤအံၤအဖီခိၣ်န့ၣ် (EAOs)တဖၣ်က့ၤခီၣ်ဆၢကဒါ၀ဲလၢတၢ်ကဘၣ်ဘှါဆှဲဆိလၢ တကီၢ်ခါသုးဟံးန့ၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီအဂီၢ်လိၣ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

ဘၣ်ဃးဒီးပယီၤသုးမီၤစိရိၤအလံာ်တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအပူၤစံး၀ဲလၢ တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးဒီးလီၤစိၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂီၢ် (EAOs)ဒီးၦၤလၢအဘၣ်ထွဲတဖၣ်ခဲလၢာ်လၢတၢ်ကမၤအါထီၣ်လဲၢ်ထီၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲအဂီၢ်န့ၣ် ကနုာ်လီၤပာ်ဖှိၣ်မၤသကိးတၢ်ဒ်ကယဲၢ်မ့ၢ်တၢ်သ့အိၣ်ဒီးၦၤအသိးအံၤအဖီခိၣ် ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ(KNU)တကပၤက့ၤခီၣ်ဆၢကဒါ၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ

ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ၦၤကတိၤတၢ်ပၢပဒိၣ်စီၤတီနံစံး၀ဲလၢ“ပကိး၀ဲဒၣ်လၢ(Transitional justice)န့ၣ်ကဘၣ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်၀ဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလီၤႉဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ်တၢ်အ၀ဲအံၤမ့တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်တၢ်တုၤသိးထဲသိးႇၦၤလၢအတူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢအသးသမူလီၤမူၤလီၤမၢ်လၢတၢ်မၤဆှူၣ်မဲာ်ကဲၤမဲာ်တၢ်မၤသံမၤ၀ီတဖၣ်ဘၣ်အိၣ်ဒီဒူၣ်လီၤႉတချုးဒံးလၢအဟံးန့ၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဒံးဘၣ်န့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်မၤကမၣ်ဃာ်၀ဲလံႇတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤကဘၣ်တူၢ်၀ဲဒၣ်ကဘၣ်ဟံး၀ဲမူဒါကဘၣ်အိၣ်၀ဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလီၤႉတၢ်သ့ၣ််တဖၣ်အံၤမ့တတူၢ်လိာ်၀ဲဘၣ်န့ၣ်တၢ်ထံၣ်လိာ်တဲသကိးန့ၣ်ကဲထီၣ်အဂ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်န့ၣ်လီၤႉ

အပူၤကွံာ်လၢညါခါလံၤလံၤပယီၤသုးအံၤအတၢ်သူၣ်တီသးလိၤမ့အိၣ်လၢထံကီၢ်ဒီးထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်အဖီခိၣ်န့ၣ် ကတီၢ်အံၤထံကီၢ်ကလဲၤထီၣ်လဲၤထီ၀ဲလံဘၣ်ဆၣ်သနါက့ခဲအံၤအ၀ဲသ့ၣ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ကွံာ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤ၀ံၤမၤ၀ဲဒၣ်တၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးအဖီခိၣ်အံၤန့ၣ် ကဘၣ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးတၢ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်အလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ပဒိၣ်စီၤတီနံစံးအါထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအလံာ်တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်လီၤစိၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ႇ ကမၤဒိၣ်ထီၣ်လဲၢ်ထီၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲတဖၣ်ကန့ၢ်အဂီၢ်ဒီးတၢ်တြီဆၢဒီသဒၢကူစါယါဘျါခိ၀ံၣ်အဂီၢ် ကမၤအါထီၣ်၀ဲတၢ်ဆိကတီၢ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအမုၢ်နံၤမုၢ်သီစးထီၣ်ဖဲတနံၣ်အံၤ(၂၀၂၂)လါမးရှး ၁ သီတုၤလၢနံၣ်လၢာ်တစုအဂ့ၢ်န့ၣ် ပာ်ဖျါ၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါစးထီၣ်လၢ(၂၀၀၈)တုၤလၢ(၂၀၂၂)နံၣ်န့ၣ်ပယီၤသုးမီၤစိရိၤထုးထီၣ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ၀ဲကဆိကတီၢ်ဃာ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအိၣ်၀ဲ(၂၀)ဘျီလံအသိး ဖဲအပူၤကွံာ်ကီၢ်ပယီၤကီၢ်စၢဖှိၣ်မုၢ်နံၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအခါစ့ၢ်ကီး (EAOs)တၢ်ကရၢကရိ(၇)ဒူၣ်လၢအဆဲးလီၤ(NCA)တဖၣ်ဒီး(EAOs)တၢ်ကရၢကရိ(၄)ဒူၣ်လၢအတဆဲးလီၤဘၣ်ဒံးတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဟဲထီၣ်၀ဲဒီး တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိး၀ဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ပယီၤသုးမီၤစိရိၤအလံာ်တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤ ပာ်ဖျါ၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤတၢ်ကရၢကရိလၢအဆဲးလီၤ(NCA)တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲကရူၢ်(PPST)အံၤစ့ၢ်ကီးစးထီၣ်လၢသုးဟံးန့ၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤန့ၣ်ထုးထီၣ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ၀ဲလၢတၢ်တဲသကိးထံရူၢ်ကီၢ်သဲးဆိကတီၢ်အသးလံအသိးႇတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲအမဲာ်ညါန့ၣ်ကဘၣ်ဃဲၣ်လီၤဘှါရှဲဆိအီၤလၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဃံးတၢ်စ့ၤအဂီၢ်လိၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ်(PPST)ၦၤကတိၤတၢ်ပၢသုးဖိမၠိ၀့စံး၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ

“တၢ်လၢထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအံၤမ့ၢ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီသနူလၢပ၀ဲ(PPST)ဃုာ်ဒီး(EAOs)တဖၣ်ကဘၣ်ဖီၣ်ဃာ်အီၤလီၤႉဘၣ်ဆၣ်တၢ်တပတုာ်တၢ်ခးအံၤတကဲထီၣ်လၢထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်နီၢ်နီၢ်ဒံးဘၣ်မီၤနီၤႉ အ၀ဲတကပၤဘိဘၣ်ရၤလီၤ၀ဲဘၣ်ဆၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်မ့အိၣ်ဒံး၀ဲန့ၣ် ကကဲထီၣ်က့ၤတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးလၢအတအိၣ်ဒီးအလုၢ်အၦ့ၤဘၣ်လီၤမီၤနီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်န့ၣ်လီၤႉ

အပူၤကွံာ်စ့ၢ်ကီးပယီၤသုးမီၤစိရိၤအံၤထုးထီၣ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ၀ဲကဆိကတီၢ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအကလုာ်ကလုာ်ဒီးဘိးဘၣ်ရၤလီၤ၀ဲလၢကတၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးထံရူၢ်ကီၢ်သဲးဘၣ်ဆၣ် ဖီၣ်စုက၀ဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဟဲအါထီၣ်၀ဲဒၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်လၢကီၢ်ပူၤအသိးလၢထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤခံခီခံကပၤတၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဒံး၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

ခီဖျိဖီၣ်စုက၀ဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်တဖၣ်အဃိထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်လၢအကထိဘၣ်သံ၀ဲဒၣ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်ဒီး ပယီၤသုးအံၤဒွဲၣ်အူကွံာ်သ၀ီဒီတဖျၢၣ်ႇကွံာ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်ဒီးကဘီယူၤႇသူ၀ဲကမျၢၢ်ဒ်တၢ်ဒီသဒၢစုက၀ဲၤတခါအသိးတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ပယီၤသုးမီၤစိရိၤမၤထီဒါလုၢ်သ့ၣ်ခါပတာ်ဒံး၀ဲအဖၢမုၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ် တၢ်ကရၢကရိလၢအအိၣ်ခိးကွၢ်တၢ်မၤကမၣ်ၦၤဂ့ၢ်၀ီခွဲးယာ်တဖၣ်ထုးထီၣ်ပာ်ဖျါ၀ဲအသိး သ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ