ကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဂီၢ်အူးဖၠၣ်ဒဲက၀ီၤပူၤတလါအံၤအသီခံဆံတီၣ်ထီၣ်မံၤသ့၀ဲလံ

လါနိၣ်၀့ဘၢၣ် ၁၈ သီႇ ၂၀၂၃ နံၣ်ႇ ခ့ၣ်အဲးစံၣ်

လၢကဟဲတလါအံၤလါနိၣ်၀့ဘၢၣ် ၂၀ သီန့ၣ် ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤတဖျၢၣ်လၢအမ့ၢ် အူးဖၠၣ် ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ ဒဲက၀ီၤအံၤ လၢတၢ်ကလဲၤကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤအဂီၢ် တီၣ်ထီၣ်မံၤစရီသ့၀ဲလံ အဂ့ၢ်န့ၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ အူးဖၠၣ်ဒဲက၀ီၤၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါအအိၣ်န့ၣ်လီၤႉ

ဘၣ်ဃးတၢ်တီၣ်မံၤဘျီ၀ဲအံၤန့ၣ်တၢ်ကစးထီၣ်တူၢ်လိာ်အီၤစးထီၣ်ဖဲတလါအံၤလါနိၣ်၀့ဘၢၣ် ၂၀ တုၤ လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၁၅ သီ ဒီး တၢ်ကစးထီၣ်ဆိအီၤလၢက၀ီၤဒ့(၁)အဂ့ၢ်န့ၣ် အူးဖၠၣ်ဒဲက၀ီၤခိၣ်-၂ စီၤနံၤဒိၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်-ကညီတၢ်ကစီၣ် ဖဲလါနိၣ်၀့ဘၢၣ် ၁၇ သီအနံၤန့ၣ်လီၤႉ

အူးဖၠၣ်ဒဲက၀ီၤခိၣ်-၂ စီၤနံၤဒိၣ် စံး၀ဲလၢ“(UNHCR)ဟဲဒုးသ့ၣ်ညါက့ၤၦၤလၢအသီ ၂၀ န့ၣ်ၦၤလၢအသးမ့ဆူၣ် သးမ့အိၣ် န့ၣ်လဲၤပာ်ဖျါထီၣ် အမံၤသ့လံမီၤနီၤႉ ဟ့ၣ်၀ဲဒၣ်အခွဲးစးထီၣ်လၢလါနိၣ်၀့ဘၢၣ်အသီ ၂၀ တုၤလၢ လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၁၅ သီ မီၤနီၤႉ လဲၤ၀ဲဒၣ်အသးလၢကစးထီၣ် ၀ဲဒၣ်က၀ီၤဒ့အစ့ၤလဲၣ်မီၤနီၤႉ အသီခံဆံဂီၤခီဒုက၀ီၤဒ့(၁) စးထီၣ်လံ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါတၢ်အိးထီၣ်ကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘျီ၀ဲအံၤအူးဖၠၣ်ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ဲၤအပူၤ ၦၤကလဲၤသုးလီၢ်သုးကျဲဆူကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်အံၤကအိၣ်လၢအမျးကယၤ(၈၀)ဘျဲၣ်ညါဒီးၦၤလၢအအိၣ်တ့ၢ်တဖၣ် အါဒၣ်တက့ၢ်ကမ့ၢ်ၦၤသီ၊ၦၤလၢတအိၣ်ဒီးလံာ်လဲၢ်လၢလၢၦဲၤၦဲၤတဖၣ်ကအါ၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် အူးဖၠၣ်ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤ ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါစံး၀ဲအသိးသ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ

ကီၢ်သၢဘ့ၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဟဲက့ၤအိၣ်ထီၣ်ကဒါဒ်အံၤအဖီခိၣ်လၢသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်တၢ်အိၣ်မူခါဆူညါအဂီၢ် ကဲထီၣ်၀ဲဒၣ် တၢ်မုၢ်လၢ်တၢ်မံမီၢ်လၢအဂ့ၤတခါအဂ့ၢ်န့ၣ် သးစၢ်စီၤဆၣ်သီလၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအိၣ်လၢကလဲၤဆူကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်တဂၤ စံး၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ

“စးထီၣ်ပနၢ်ဟူလၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါအံၤဟဲတုၤအိၣ်ၦၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လၢပဂီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤတခါဒီးမ့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဂ့ၤလၢပ၀ဲဒၣ်သူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်တဖၣ်အဂီၢ်မီၤနီၤႉအဃိဒ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဟဲတုၤအိၣ်ၦၤအသိးန့ၣ်ယၤမ့ၢ်ဂ့ၤယၦၤဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤပကတီၣ်ထီၣ်မီၤနီၤႉဘၣ်မနုၤအဃိလၢပဘၣ်တီၣ်ထီၣ်လဲၣ်န့ၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါအံၤလၢသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤလၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အိၣ်၀ဲဒၣ်အါမးမီၤနီၤႉဒီးလၢအဂၤတခါန့ၣ်ပတၢ်အိၣ်မူလၢပကဆၢထၢၣ်လၢပကစၢ်အခီၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤအဂၤတခါဒ်သိးပကန့ၢ်ဘၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်တခါလၢပကဟးထီၣ်ဟးလီၤအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤမီၤနီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်–ကညီတၢ်ကစီၣ်န့ၣ်လီၤႉ

ဘၣ်ဃးတၢ်ကိး၀ဲဒၣ်ၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢကလဲၤသုလီၢ်သုးကျဲဆူကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်အံၤန့ၣ်မ့ၢ်၀ဲဒၣ်ထဲ ကီၢ်(အမဲရံၣ်ကၤ)တဘ့ၣ်လီၤဒီးဘၣ်ဆၣ်ခီဖျိတၢ်ခွဲးတၢ်ယၤဟဲအိၣ်ထီၣ်ဒ်အံၤအဖီခိၣ်ၦၤဒဲက၀ီၤဖိတဖၣ်သူၣ်ပိၢ်သး၀း၀ဲဒိၣ်မးလၢကလဲၤဘၣ်ဆူကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ဒဲက၀ီၤၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

တၢ်သုးလီၢ်သုးကျဲဆူကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယၤအိၣ်ဒ်အံၤအဖီခိၣ်ကမ့ၢ်တၢ်သးခုလၢၦၤကိးဂၤဒဲးအဂီၢ် ဂ့ၤ၀ဲဒၣ်လၢ ၦၤဒဲက၀ီၤဖိတဖၣ်အဖိအလံၤတၢ်အိၣ်မူခါဆူညါအဂီၢ်တကးဒံးဘၣ်တကီၢ်ခါခဲအံၤကီၢ်ပူၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်အိၣ်သးတမုာ်တခုၣ်ဘၣ်အဃိကက့ၤကဒါလၢကီၢ်ပယီၤပူၤအဂီၢ်တမ့ၢ်တၢ်ညီဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် အူးဖၠၣ်ဒဲက၀ီၤခိၣ်-၂ စီၤနံၤဒိၣ် စံးအါထီၣ်၀ဲ ဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ

“တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အိၣ်ထီၣ်တဘျီအံၤဒုပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢမ့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢအဂ့ၤလၢၦၤဒဲက၀ီၤဖိလံၤအဂီၢ်ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ်ဒဲက၀ီၤဖိလံၤတနီၤခီဒုအိၣ်လၢဖဲအံၤမိၢ်ပၢ်တနီၤခီအဲၣ်ဒိးကွၢ်တၢ်လၢဖိလံၤတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အတၢ်အိၣ်မူခါဆူညါအတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအဂီၢ်မီၤနီၤႉပမ့ၢ်ကွၢ်လၢအဂၤတခါခီကီၢ်ပယီၤဒုတၢ်အိၣ်သးမုၢ်မဆါတနံၤအံၤဒၢးကက့ၤကဒါလၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဒီးတမ့ၢ်တၢ်ညီဘၣ်နကအိၣ်ဖဲကၠီၣ်တဲၣ်ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤအံၤဒၢးတမ့ၢ်တၢ်အညီဘၣ်အဃိလၢတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်တခါအံၤအဖီခိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ကဲဘျုးကဲဖှိၣ်လၢၦၤဒဲက၀ီၤဖိအဂီၢ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢအသးဆူၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မီၤနီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤအိၣ်၀ဲ ၉ ဘ့ၣ်အကျါ မ့မ့ၢ်အူးဖၠၣ်ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤအပူၤန့ၣ် တကီၢ်ခါခဲအံၤၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်၀ဲအဂၤ(၁၀၀၀၀)ဘျဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် (TBC)ထုးထီၣ်ပာ်ဖျါတ့ၢ်ဃာ်၀ဲ ဖဲအပူၤကွံာ်လါအ့ဖြ့ၣ် ၁၇ သီအဂ့ၢ်န့ၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ

ဖဲအပူၤကွံာ်(၂၀၀၅)နံၣ်အခါန့ၣ်အဆိကတၢၢ်တဘျီတၢ်အိးထီၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်သုးလီၢ်သုးကျဲဆူကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤဒီးဖဲန့ၣ်စးထီၣ်ဖဲ(၂၀၀၆)ဒီး(၂၀၁၇)အဘၢၣ်စၢၤအခါန့ၣ်ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလဲၤသုးလီၢ်သုးကျဲလၢ ကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်ၦၤနီၣ်ဂံၢ်ကအိၣ်လၢအဂၤ(၁)ကလီၢ်ဘျဲၣ်ညါန့ၣ်လီၤႉ

ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်န့ၣ်လဲၤသူၣ်ထီၣ်အတၢ်အိၣ်မူလၢကီၢ်အမဲရံၣ်ကၤထံကီၢ်အံၤအါကတၢၢ်လီၤဒီးမ့မ့ၢ်ၦၤလၢအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လဲၤ၀ဲဒၣ်လၢကီၢ်အီးစထြ့လယါ,ကီၢ်ခဲနဒၣ်,ကီၢ်နီၤ၀့,ကီၢ်စွ့ၤဒံၤဒီး UK ထံကီၢ် သ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ