လါအီကူး ၂၈ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်, ခ့ၣ်အဲးစံၣ်
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကီၢ်သူလ့ၤတၢ်ပၢချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤတနံၣ်အံၤတၢ်စူၤခါအကတီၢ်မ့ၢ်လၢတၢ်စူၤဝဲတပယူၥ်ဃီအဃိမူ ကီၢ်ဆၣ်,လၢၢ်ဒိၣ်ကီၢ်ဆၣ်ဒီးဆီထံးကီၢ်ဆၣ်ဟီၣ်ကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤစံၥ်ပှဲၤ(၆၁၇၀၀)အ့ကၢၢ်ထံဒိၣ်ဘၢကွံၥ်ဝဲဒီးဘုဘၣ်သံဝဲ(၄၆၇၀၀)အ့ကၢၢ်အမဲၥ်ညါခါလၢကဟဲကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ကသဂၢၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအဂ့ၢ်ခ့ၣ်အဲယူၣ်ထုးထီၣ်ပၥ်ဖျါဝဲဖဲတနံၤလါအီကူး(၂၈)သီအနံၤန့ၣ်လီၤ.
ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤခီဖျိလၢထံဒိၣ်အဃိစံၥ်ပှဲၤအ့ကၢၢ်(၆၁၇၀၀)အ့ကၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ထံဒိၣ်ဘၢကွံၥ်ဝဲအသိးစံၥ်ပှဲၤအ့ကၢၢ်(၄၆၇၀၀)အ့ကၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဘုသံကွံၥ်ဝဲဒီးလၢန့ၣ်အမဲၥ်ညါဘုအ့ကၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ကဆဲးသံအါထီၣ်အိၣ်ဝဲအဂ့ၢ်ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်စံၥ်ပှဲၤသူၣ်ဖျးဝဲၤကျိၤခိၣ်စံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပျီဟီၣ်ကဝီၤတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲပှၤထူစံၥ်မၤဝဲၤဖိလီၤ. ပမ့ၢ်ကွၢ်န့ၣ်ပျီဟီၣ်ကဝီၤဒီတခါန့ၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ် အိၣ်ဝဲပှၤ(၈)ကထိဘျဲၣ်. ဘၣ်ဆၣ်ဟီၣ်ခိၣ်အလီၢ်အိၣ်ဝဲ(၈)ကထိဘျဲၣ်ဝဲန့ၣ်စံၥ်အ့ကၢၢ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲ(၆၁၇၀၀)န့ၣ်လီၤဘျၢခဲလၢၥ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အကျါဘုသံဝဲ(၄၆၇၀၀)ဘျဲၣ်အ့ကၢၢ်န့ၣ်သံကွံၥ်ဝဲမီၤနီၤ. ဟံၣ်ဒူၣ်(၈၀၀၀)ဘျဲၣ်န့ၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲ. ထံန့ၣ်လီၤ သံးတန့ၢ်,တဂ့ၤဒံးဘၣ်. ဘုသံဝဲဒၣ်ထဲအံၤလံၤဒီးကဆဲးသံဝဲထဲလဲၣ်န့ၣ်ကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ဆိကမိၣ်ဒီးဘုသံဝဲအိၣ်တဝၥ်ဘျဲၣ်လံမီၤနီၤ. ပလဲၤလီၤသမံသမိးကွၢ်ဝဲန့ၣ်ဘုအထူၣ်တဖၣ်န့ၣ်အုၣ်သံဝဲဒီးကဆဲးသံအါထီၣ်ဝဲလီၤ.” အဂ့ၢ်စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
လၢန့ၣ်အမဲၥ်ညါဘုအ့ကၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ထံဒိၣ်ဘၢဟးဂီၤသံကွံၥ်ဝဲအါအါဂီၢ်ဂီၢ်ထီၣ်ဘးလၢထဲထဲညါအံၤလံၤဘၣ်ဆၣ်ထံသ့ၣ်တဖၣ်တလီၤသံးဒံးဘၣ်ဒီးအိၣ်ဒံးဝဲအဖၢမုၢ်အဖီခိၣ်ခါလၢကဟဲဆူမဲၥ်ညါခီန့ၣ်ကမျၢၢ်ပှၤလီၢ်ကဝီၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်ကကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်တၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ကဲထီၣ်ဝဲတၢ်သၣ်တံလီၤဒိသ့ဝဲအဂ့ၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်စံၥ်ပှဲၤသူၣ်ဖျးဝဲၤကျိခိၣ်ပဒိၣ်စီၤဟဲဂ့ၤစံးအါထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိးချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤကမျၢၢ်ပှၤနီၣ်ဂံၢ်(၂၂၆၈၅၂)ဂၤသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢအဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်စံၥ်ပှဲၤတၢ်မၤအံၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်ညီနုၥ်အသိးပှၤကမျၢၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤပၥ်ကီၤဃၥ်ဝဲဘုချံဘုသၣ်အိၣ်ဝဲဘၣ်ဆၣ်တနံၣ်အံၤ မ့ၢ်လၢတၢ်စူၤအါဒီးမူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတဘၣ်လီၢ်ဘၣ်ဆးဘၣ်အဃိဘၣ်ဖှံလီၤကဒါက့ၤဝဲဘုချံခံဘျီသၢဘျီဒ်အံၤအဖီခိၣ်ဘုချံဘုသၣ်စ့ၢ်ကီးတအိၣ်လၢၤဘၣ်အဂ့ၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ်ကမျၢၢ်ပှၤလီၢ်ကဝီၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲစဲးဖီကဟၣ်အသိ,ဘုချံဘုသၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢကီၢ်ရ့ၣ်အပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတကပၤနါက့န့ၣ်စ့ၢ်ကီးမၤနီၣ်မၤဃါဝဲထၢဖှိၣ်ဝဲစရီဒီးဆှၢထီၣ်ဝဲဆူလီၢ်ကခၢၣ်သးအအိၣ် လၢကဂုၥ်ကျဲးစၢၤရဲၣ်ကျဲၤန့ၢ်ဝဲဒီးကမၤစၢၤဘၣ်ဝဲအဂ့ၢ်ပဒိၣ်စီၤဟဲဂ့ၤစံးဝဲအသိးသ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤဘၣ်ဃးဒီးထံဒိၣ်ဘၢကွံၥ်ဝဲဘုပူၤကွံၥ်နံၣ်ဒီးတနံၣ်အံၤအတၢ်အိၣ်သးအိၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်ပဒိၣ်စီၤဟဲဂ့ၤစံးဝဲလၢ “အပူၤကွံၥ်လၢမဟိတနံၣ်န့ၣ်ထံထီၣ်တယံၥ်ဒံးဘၣ်ထံက့ၤဒီးဘုသံအိၣ်ဝဲမီၤနီၤ. ပမ့ၢ်ကွၢ်က့ၤတၢ်တနံၣ်ညါအံၤန့ၣ်ထံ ထီၣ်အိၣ်ဝဲလၢဒီလါဘျဲၣ်ညါဒီးပမ့ၢ်ကွၢ်က့ၤဘုန့ၣ်သၢပူခံပူန့ၣ်သံဝဲဒၣ်လံမီၤနီၤ. အပူၤကွံၥ်ဘုန့ၣ်ကသံဝဲဒၣ်ထဲလွံၢ်ပူတၢပူထဲန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်တနံၣ်ညါအံၤဒုသၢပူခံပူန့ၣ်သံဝဲလံမီၤနီၤ.” အဂ့ၢ်စံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
တကတီၢ်ဃီကရူၢ်ကရၢလၢအဲၣ်ဒိးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤပှၤထူစံၥ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ်(NGO/INGO)တၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးပပှၤတဝၢအပူၤစံၥ်ပှဲၤသူၣ်ဖျးဝဲကျိၤ,ဟီၣ်ခိၣ်ကပံၥ်ကမံးတံၥ်,ထူစံၥ်မၤဝဲၤကရၢသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ပၥ်ဖှိၣ်ဟူးဂဲၤမၤသကိးတၢ်န့ၣ်တၢ်ဘှါၡဲဝဲကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲဝဲအံၤကန့ၢ်ကသ့ဝဲအဂ့ၢ်ပဒိၣ်စီၤဟဲဂ့ၤစံးဆီၣ်တခူထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
