လါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၁၈သီ, ၂၀၂၄နံၣ်, ခ့ၣ်အဲးစံၣ်,
ကီၢ်ပယီၤအပူၤ(ယၤကံၤ)ကလံၤမုၢ်ဒိၣ်လီၤအဃိ,ကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်သဂၢၢ်ဘၣ်ဝဲထံဒိၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံးအဖီခိၣ်ထံရုၤကီၢ်ဂၤအတၢ်ဟ့ၣ်မၤစၢၤတဖၣ်ဒ်သိးသုတကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ဘၣ်ဘျူးဒီးတၢ်အီၣ်တူၢ်အီၣ်ကလိၤလၢသုးဂ့ၢ်ဝီဒီးထံရုၢ်ကီၢ်သဲးဂ့ၢ်ဝီတဂ့ၤအဂီၢ်,ကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပလီၢ်ပဒီသးအဂ့ၢ်,ကညီ,ကရ့ၣ်နံၣ်,ခၠီတၢ်ပၢၢ်ဆၢကရူၢ်ပၥ်ဖှိၣ်ဒီးဒီကလုၥ်တၢ်ဃူတၢ်ဖိးပဒိၣ်တဖၣ်ထုးထီၣ်ဝဲလံၥ်တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်တဘ့ၣ်ဖဲမဟါလါစဲးပထ့ဘၢၣ်(၁၇)သီအနံၤန့ၣ်လီၤ.
ကီၢ်ပယီၤအပူၤ,ကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိသဂၢၢ်ဘၣ်ထံဒိၣ်တၢ်ကီဘၣ်ခဲတဖၣ်အဂီၢ်,တၢ်ကဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဒိသူၣ်ဒိသးတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤဂ့ၢ်ဝီအဂီၢ်,ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ(KNU),ကရ့ၣ်နံၣ်ဒီကလုၥ်တၢ်ဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်ပၣ်တံၣ်(KNPP),ခၠီဒီကလုၥ်သုးမုၢ်ဒိၣ်(CNF),ဒီး(NUG)တၢ်ဒိသူၣ်ဒိသးဒီးန့ဆၢၣ်တၢ်တတၢၤနါတၢ်ရဲၣ်သဲကတီၤဝဲၤကျိၤ(MoHADM)သ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ(UN),ယူရပၤဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ(EU),အၣ်စံးယၣ်ဒီးကီၢ်ပူၤကီၢ်ချၢကရုၢ်ကရၢ(၈)ထံၣ်တၢ်ထုးထီၣ်ပၥ်ဖျါအပူၤထၢနုၥ်ဃုၥ်ဝဲဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးဒီးလံၥ်ထုးထီၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်အံၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲကရၢလွံၢ်ဖုအတၢ်ပၥ်ဖှိၣ်မၤသကိးတၢ်ဃ့ထီၣ်ထံဂုၢ်ကီၢ်ဂၤလၢကကွၢ်ဆိမိၣ်ဟ့ၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤဒီးဖီၣ်လိၥ်စုမၤသကိးတၢ်ဒီးကလုၥ်ဒူၣ်ကရူၢ်ကရၢတဖၣ်အဂီၢ်အဂ့ၢ်,ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ပှၤကတိၤတၢ်ပၢပဒိၣ်စီၤကျၢၤစ့စံးဝဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲလၢ“ထံဒိၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်မ့လဲၤပူၤကွံၥ်ဘၣ်ဆၣ်ကမျၢၢ်တဖၣ်ကအိၣ်ဆိးအီၣ်အီအဂီၢ်န့ၣ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲတၢ်မၤစၢၤသပှၢ်ကတၢၢ်လီၤအဃိန့ၣ်,ထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်ကရၢကရိဒီးပဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ပအဲၣ်ဒိးတဲလၢတၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢကဟ့ၣ်လီၤဝဲတဖၣ်န့ၣ်ဒ်သိးသုတကဲထီၣ်သုးဂ့ၢ်ဝီ,ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးဂ့ၢ်ဝီတၢ်အီၣ်တူၢ်အီၣ်ကလိးတဂ့ၤဒီးကတုၤဆူကမျၢၢ်အအိၣ်လိၤလိၤအဂီၢ်န့ၣ်,ပၥ်သူၣ်ပၥ်သးဒီးမၤသကိးတၢ်ဒီးကလုၥ်ဒူၣ်ကရူၢ်ကရၢမီၤနီၤ.တၢ်အံၤမ့ၢ်ဒၣ်ကရၢလွံၢ်ဖုတၢ်ပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးတၢ်ဃ့ထီၣ်လၢကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်အတၢ်လိၣ်ဘၣ်အဂီၢ်လီၤ.”အဂ့ၢ်စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
တလါအံၤလါစဲးပထ့ဘၢၣ်နုၥ်လီၤအပူၤကလံၤမုၢ်လီၤအဃိ,ကီၢ်ပယီၤအပူၤယိၤဒိၣ်ကီၢ်စဲၣ်,ကရ့ၣ်နံၣ်ကီၢ်စဲၣ်,ခၠီကီၢ်စဲၣ်,ကညီကီၢ်စဲၣ်,ပကိကီၢ်ခီဒိၣ်,မါတလ့ကီၢ်ခီဒိၣ်,စကဲကီၢ်ခီဒိၣ်ဒီးမကွ့ကီၢ်ခီဒိၣ်တၢ်လီၢ်တဖၣ်အပူၤမူခိၣ်စူၤထံဒိၣ်ယွၤလီၤ,ဟီၣ်ခိၣ်လၥ်လီၤပှီၢ်ကဲထီၣ်သးအဖီခိၣ်,ကမျၢၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်ဘၣ်သံဝဲလၢအကထိဒီးအဂၤ(၇)ကလီၢ်ဃၣ်ဃၣ်ဘၣ်သဂၢၢ်ဝဲဒီးထံဒိၣ်ဘၢတၢ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအဃိ,ကမျၢၢ်လၢအသဂၢၢ်ဘၣ်ထံဒိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်အံၤလိၣ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ဒိသူၣ်ဒိသးတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤအဂ့ၢ်,(K2C)ဒီး(NUG)လံၥ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအပူၤပၥ်ဖျါတ့ၢ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
တကီၢ်ခါခဲအံၤ,ထံဂုၤကီၢ်ဂၤအတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤလၢထံပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ်အဂီၢ်အံၤတဟဲဖျါထီၣ်ဝဲဒံးဘၣ်အဃိ,ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤပှၤမၤစၢၤတၢ်ဖိတဖၣ်ဘၣ်ဒိးသန့ၤဝဲအသးတစိၢ်တလီၢ်လၢကီၢ်ပူၤကီၢ်ချၢတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤပှၤမၤဘူၣ်တၢ်ဖိတဖၣ်အအိၣ်အသိး,တၢ်ဒိသူၣ်ဒိသးတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အမဲၥ်ညါ,လၢတၢ်ကသူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်က့ၤတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအဂီၢ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲတၢ်မၤစၢၤစ့ၢ်ကီးအဂ့ၢ်,ပၥ်ဖျါဝဲလၢလံၥ်တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအပူၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
လၢန့ၣ်အမဲၥ်ညါ,တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဝဲထံပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ်အတၢ်မၤစၢၤအံၤကဒုးသ့ၣ်ညါဝဲခၢၣ်စးပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်အသိး,ကဘၣ်အိၣ်ဖျါရှဲရှဲလဲလဲအမဲၥ်ညါ,ကဘၣ်ဆိကမိၣ်န့ၢ်ခဲးဝဲတၢ်လၢပှၤလၢအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးညီညီသ့ဝဲတဖၣ်အဂီၢ်အသိး,တၢ်မၤစၢၤအံၤသုတကဲထီၣ်တၢ်ကလီကလီတဂ့ၤဒီးကတုၤဃီဆူပှၤလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်အစုပူၤတုၤလီၤတီၤလီၤအဂီၢ်,ကရဲၣ်သဲကတီၤအီၤလၢအလီၢ်ဘၣ်ကျဲဘၣ်အဂ့ၢ်,(K2C)ဒီး(NUG)ဃ့ထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိး,ဒ်သိးယိၤဒိၣ်ကီၢ်စဲၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤကမျၢၢ်လၢသဂၢၢ်ဘၣ်ထံလုၢ်ဘၢတၢ်တဖၣ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤအဂီၢ်,တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်က့ၤယိၤဒိၣ်ကီၢ်စဲၣ်ကရၢကီၣ်ကး(RCSS)ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်မၤစၢၤကမံးတံၥ်ကရူၢ်ကရၢဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲစ့ပၥ်ကီၤလၢကီၢ်ပူၤကီၢ်ချၢပှၤဟ့ၣ်မၤစၢၤတၢ်တဖၣ်အဂီၢ်အိၣ်ဝဲအသိး,ကဒုးအိၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲတၢ်မၤစၢၤဆီၣ်ထွဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤကျိၤကျဲလၢကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ထံဂုၤကီၢ်ဂၤအတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဂီၢ်,စ့ၢ်ကီးအဂ့ၢ်,ထုးထီၣ်ပၥ်ဖျါလံၥ်ဖဲလါစဲးပထ့ဘၢၣ်(၁၇)သီအနံၤအိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ,လၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤဝဲအံၤအပူၤန့ၣ်,ကွဲမုၥ်ဝဲပှၤမၤဘူၣ်တၢ်ဖိတဖၣ်လၢကပၣ်ဃုၥ်ပၣ်ဂီၢ်ဝဲအဂ့ၢ်,(RCSS)စံးဝဲအိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိး,သုးကီၣ်ကးအခိၣ်သုးခိၣ်ဒိၣ်စိမ့အီၤလဲၤစ့ၢ်ကီး,ဒ်သိးထံပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤအဂီၢ်,လၢတၢ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢထံဂုၤကီၢ်ဂၤအအိၣ်လၢအဆိအချ့အဂီၢ်,ဂုၢ်ကျဲးစၢးဆဲးကျိးဆဲးကျၢဝဲအိၣ်ဝဲအဂ့ၢ်,စံးတ့ၢ်ဝဲလၢန့ၤပၠ့ၣ်ဒီၤဖဲလါစဲးပထ့ဘၢၣ်(၁၃)သီအနံၤအပူၤအိၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနါက့,တကီၢ်ခါခဲအံၤထံလုၢ်ဘၢတၢ်ကဲထီၣ်ဟီၣ်ကဝီၤတဖၣ်အပူၤ,သုးကီၣ်ကးတဖၣ်အံၤကးတံၥ်ကျဲဒီးဟံကွံၥ်ဝဲပှၤဟးမၤစၢၤတၢ်ကရူၢ်ကရၢဖိလၢအဆၢထၢၣ်လၢနီၢ်ကစၢ်ခီၣ်တဖၣ်အတၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢဟးနီၤလီၤဝဲတဖၣ်အိၣ်ဝဲအဂ့ၢ်,ပှၤမၤစၢၤတၢ်ကရူၢ်ကရၢဖိတဖၣ်စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
အပူၤကွံၥ်,သုးပဒိၣ်ပၢတၢ်(၂၀၀၈)နံၣ်အပူၤ(နၣ်ကံၣ်)ကလံၤမုၢ်လီၤကဲထီၣ်သးအဆၢကတီၢ်,ထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်မၤစၢၤလၢအဟဲဃီၤဝဲဆူသုးကီၣ်ကးအစုပူၤတဆီတဖၣ်အံၤ,တလဲၤတုၤဝဲဆူကမျၢၢ်လၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်အအိၣ်ဘၣ်ဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်အံၤသုးကီၣ်ကးဒီးအကရူၢ်ကရၢတဖၣ်က့ၤဆါအီၣ်ကဒါဝဲကဲထီၣ်တ့ၢ်အသးဒံးန့ၣ်လီၤ.
ကီၢ်ပယီၤဒီတဘ့ၣ်အပူၤထံလုၢ်ဘၢတၢ်ကဲထီၣ်အသးအဖီခိၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်တဖၣ်သဂၢၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအါမံၤအိၣ်ဝဲဘၣ်ဆၣ်,သုးကီၣ်ကးအံၤတၢ်ဒုးတကဲထီၣ်တအိၣ်ဝဲဘၣ်,ဘၣ်ဆၣ်မၤဝဲကဘီယူၤတၢ်ခးလီၤတၢ်တပယူၥ်ဃီအိၣ်ဝဲအဂ့ၢ်,ဖီၣ်စုကဝဲၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢကရူၢ်ကရၢတဖၣ်ထုးထီၣ်ပၥ်ဖျါအိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
