အိၣ်သူၣ်လီၤသးပှဲၤဒီးဂံၢ်ဘါ, ယူာ်ထီၣ်ထီသကိးတပူၤဃီ – တၢ်မၤလၤကပီၤကညီပိာ်မုၣ်ကရၢနံၣ် ၄၀ နံၣ်
လၢ— နီၢ်မါရၣ်ဒါဂ့ၤဖီ
ဖဲ လါအ့ဖြ့ၣ်ထီၣ် ၅ သီန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ ကညီပိာ်မုၣ်ကရၢ (KWO ) မုၢ်နံၤ, နံၣ်ဆဲးဆၢပှဲၤထီၣ်အနံၣ် ၄၀ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်အိၣ်ဆၢထၢၣ်ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤ, တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤပှၤတဝၢ, ဒီးပိာ်မုၣ်ပိာ်အတၢ်ကဲခိၣ်ကဲနၢ် အတၢ်အုၣ်သးတမံၤ လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ကရၢကရိလၢအိၣ်စံာ်အိၣ်ကျၢၤတဖၣ်အကျါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တ့ၢ် အီၤ ဖိးမံဒီးသဲစးလၢ အပူၤကွံာ်အနံၣ် ၄၀ နံၣ် ဘၣ်ဆၣ် နံၣ်လၢ (KWO ) စးထီၣ်အိၣ်ထီၣ်၀ဲ နီၢ်နီၢ်မ့ၢ်၀ဲဖဲ ၁၉၄၉ နံၣ် အဃိ ကရၢအံၤမ့ၢ်ဝဲ ကလုာ်ဒူၣ်ပိာ်မုၣ်တဖၣ်အကရၢ လၢအသးပှၢ်ကတၢၢ်အကျါတဖု လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါန့ၣ်လီၤ.
ခဲအံၤ (KWO ) ကရၢဖိနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်၀ဲအါန့ၢ် ၇၀,၀၀၀ ဂၤ ဒီးဒိၣ်ထီၣ်၀ဲ အိၣ်ဒီးဂံၢ်ဘါသဟီၣ် လၢအဒိၣ်ဒီးဆူၣ် လၢကဒုး အိၣ်ထီၣ်၀ဲတၢ်ဆီတလဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၂၃ နံၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်ဂံၢ်ဝဲ ပိာ်မုၣ်, ပိာ်ခွါ, ဒီးဖိသၣ်အါန့ၢ် ၁၄၀,၅၈၄ ဂၤ ဒ်ပှၤလၢအဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ကရၢအံၤ ဖံးတၢ်မၤတၢ်လၢ ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ (KNU) အကီၢ်ရ့ၣ်နွံဘ့ၣ်လၢ ကီၢ်ပယီၤအပူၤ ဒီးဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ ဒဲကဝီၤနွံဖျၢၣ် လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ ဒီးသူၣ်ထီၣ်တ့ၢ်လံ တၢ်ကရၢကရိ အတၢ်မၤကျဲဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဒီး တၢ်ကတိၤန့ၢ်ခဲးတၢ်လၢအဖျါကဟုကညီၢ်န့ၣ်လီၤ.
(KWO ) အတၢ်ကဲဘျုးကဲဖှိၣ် အံၤ, စူးကါ၀ဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤကျိၤကျဲလၢအမ့ၢ်ပှၤခဲလၢာ်တၢ်ပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်, ဒီးရဲၣ်ကျဲၤနီၤဖးလီၤ၀ဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤ ၀ဲၤကျိၤ လွံၢ်ခါ ဒ်အမ့ၢ် – တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့၀ဲၤကျိၤ, တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့၀ဲၤကျိၤ, တၢ်ကရၢကရိဒီးတၢ်ဟ့ၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါ၀ဲၤကျိၤ, ဒီးပှၤဂ့ၢ်ဝီ၀ဲၤကျိၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤ၀ဲၤကျိၤတဖၣ်အံၤအဃိ, တမ့ၢ်ထဲ လၢ (KWO ) ဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢအကါဒိၣ်ကတၢၢ်တဖၣ်ဘၣ်, အ၀ဲသ့ၣ်မၤဆူၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီး (KNU) အတၢ် ပာ်ပနီၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢအပတီၢ်တဖၣ်, မၤဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ် ဒီးသုးထီထီၣ်စ့ၢ်ကီး၀ဲ ပိာ်မုၣ်တဖၣ်အလီၢ်အလၤ လၢကညီပှၤတဝၢအပူၤကယီကယီန့ၣ်လီၤ.
လၢကညီပိာ်မုၣ်သးစၢ် လၢအသုးလီၢ်သုးကျဲဆူထံချၢကီၢ်ချၢ ဒ်ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒီးအိၣ်ဆိး၀ဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီ ဘ့ၣ်ညါတဖၣ်အဂီၢ်, (KWO ) အနံၣ်ဆဲးဆၢအံၤ ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်၀ဲတၢ်ဘၣ်ထွဲဘျးစဲဆူ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်န့ၢ်သါ ဒီး တၢ်ကိးသတြီထီၣ်လၢ ကဟံးထီၣ်မူဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပိာ်မုၣ်တဖၣ်ဟံးဃာ်တ့ၢ်လီၢ်လၤလၢ အလီၤဆီ ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ပၢၤဃာ်ကညီလုၢ်လၢ်ထူသနူအလုၢ်အပှ့ၤတဖၣ် ဒီး တၢ်သူၣ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိး တၢ်အိၣ်မူ လၢပှၤတဝၢအသီတဖၣ်လၢ ကီၢ်အီးစထြ့လံယၤ, ကီၢ်အမဲရကၤကလံၤစိး, ကီၢ်ယူရပၤ, ဒီးတၢ်လီၢ်အဂၤ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ခံမံၤအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ထံၣ်လၢအလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒ့ၣ်စၢၤမ့ၢ်မၤလီၤဖး အဝဲသ့ၣ် လၢအထံအကီၢ်ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်လဲၤခီဖျိ လၢထံဂုၤကီၢ်ဂၤ, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဒီး စဲးဖီက ဟၣ်စဲအ့ၣ်ပီညါ တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ယၢၤအဒိၣ်အမုၢ် လၢကညီပှၤတဝၢအဂီၢ်, လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဒ် (KNU) တၢ်မၤကျိၤကျဲလၢ ကဒုးအိၣ်ထီၣ်ပဒိၣ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးတၢ်လဲလိာ်လၢ ၂၀၂၅ နံၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
နံၣ်လၢကဟဲမ့ၢ်ဝဲ ဆၢကတီၢ်အကါဒိၣ်ကတၢၢ် လၢကညီဖိတဖၣ်အဂီၢ် မ့ၢ်လၢ (KNU) ကဒုးအိၣ်ထီၣ် အတၢ်ပၢ တၢ်ပြးအကျဲကပူၤတဖၣ် ဒ်တၢ်သိၣ်တၢ်ဘျၢအိၣ်အသိးအဃိန့ၣ်လီၤ. တၢ်လဲလိာ်အံၤအဃိ တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ် မဲာ်တဖၣ် ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်တဖၣ်အိၣ်ထီၣ်ခံမံၤလၢာ် လၢပိာ်မုၣ်တဖၣ် အတၢ်ကဲခၢၣ်စးလၢ တၢ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ် အကျိၤအကျဲတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. (KWO ) အတၢ်ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်မၤနၢၤတၢ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲအါမး, ဘၣ်ဆၣ် လၢတၢ်ထံၣ်လိာ်သံကွၢ်သံဒိးဒီး (KWO ) အကရၢဖိ ၂၂ ဂၤ, KNU ပိာ်ခွါခၢၣ်စး ၃ ဂၤ, ဒီး KNU ပိာ်မုၣ်ခၢၣ်စး ၂ ဂၤ န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်ထံၣ်လၢအတထဲသိးတုၤသိးလၢ မုၣ်ခွါအဖီခိၣ်လၢ (KNU) ဒီးကညီ ပှၤတဝၢအပူၤအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်လၢအမၤတံာ်တာ်, တၤတၢ်တပယူာ်ဃီလၢပိာ်မုၣ်တဖၣ်အတၢ်ပၣ်ဃုာ်မၤသကိးတၢ်လၢလၢ ပှဲၤပှဲၤလၢတၢ်ပၢတၢ်ပြးပှၤတဝၢအပူၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အံၤအဃိ မ့ၢ်၀ဲဆၢကတီၢ်အရ့ဒိၣ်၀ဲနီၢ်နီၢ် လၢပှၤသးစၢ် စိၤသီတဖၣ်အကလုၢ်ကဘၣ်သီၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအလဲၤခီဖျိတ့ၢ် တၢ်ပၢတၢ်ပြးအဒိ ဒီး မုၣ်ခွါတၢ်မၤ သကိးတၢ် အတၢ်လီၤဆီလိာ်သး ဖဲထံကီၢ်လၢအလဲၤအိၣ်ဝဲဆိးဝဲတဖၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ထံၣ်အသီတဖၣ် လၢ တၢ်ပၢၤဃာ် လုၢ်လၢ်ထူသနူ တၢ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤတဖၣ် ဒီးတၢ်ဖံးတၢ်မၤကျိၤကျဲ လၢအလဲၤထီၣ်လဲၤထီဆူညါတဖၣ် လၢဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ကဲခိၣ်ကဲနၢ် ဒီးတၢ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ် ခံကပၤအတယၢၢ် ထဲသိးသိးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ကျဲလၢကညီပိာ်မုၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တဖၣ်ကလဲၤဆူညါအဂီၢ်, အလီၢ်အိၣ်၀ဲလၢ တၢ်ကဘၣ်ပၢၤဃာ်ပာ်လုၢ် ပာ်ပှ့ၤတၢ်ဆဲးတၢ်လၤတၢ်န့ၢ်သါ ဒီး တၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်လၢအဟံးဃာ်ကျၢၤလုၢ်လၢ်ထူသနူအလုၢ်အပှ့ၤတဖၣ် ခံလါလၢာ်အတယၢၢ်ထဲသိးသိးန့ၣ်လီၤ. အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ တၢ်ပၢၤဃာ် တၢ်ဆဲးကျိးဒီးထံကီၢ် ဖဲတၢ်သူၣ်ထီၣ် တၢ်အိၣ်မူအသီ လၢထံဂုၤကီၢ်ဂၤ, ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ထီၣ် အတၢ်ထံၣ်ဘၣ်ထွဲဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ဆူ (KWO ) ဒီး (KNU) အတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကျဲသနူသီတဖၣ်, တၢ်ကူၣ်လိာ်ပှၤသးစၢ်စၢၤသွဲၣ်သီတဖၣ် ခီဖျိတၢ်ဆဲးတၢ်လၤတၢ်မ့ၢ်တၢ် လၢတၢ်နၢ်ပၢၢ်အီၤကီတဖၣ်, တၢ်စူးကါစဲးဖီကဟၣ်စဲအ့ၣ်ပီညါ ဒ်သိးကဘၣ်ထွဲမၤသကိးတၢ်လၢ ပှၤတဝၢ အ တၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်ကတိၤန့ၢ်ခဲးတၢ်လၢ ပိာ်မုၣ်တဖၣ်အတၢ်ကဲခၢၣ်စး လၢတၢ်ပၢတၢ်ပြးအပတီၢ် ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ် KNU စးထီၣ်ကတဲာ်ကတီၤသးလၢ တၢ်ကဲထီၣ်ပဒိၣ်လၢအပၢပြးတၢ်တဖုလၢ ၂၀၂၅ နံၣ် အသိး ကညီပိာ်မုၣ်လၢ အဆီလီၤအိၣ်ဆိးလၢထံဂုၤကီၢ်ဂၤတဖၣ် အတၢ်မၤသကိးဃုာ်တၢ်န့ၣ်ကကဲထီၣ် တၢ်လၢအလိၣ်၀ဲနီၢ်နီၢ်လၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ်ခါဆူညါလၢအဒုးပၣ်ဃုာ်ပှၤခဲလၢာ်, ပိာ်မုၣ်တဖၣ်အကလုၢ်န့ၣ် ကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ထဲသိးတုၤသိးဒီး တၢ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤအီၤလၢ တၢ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ်တၢ်မၤကျဲ ကိးပတီၢ်ဒဲးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကဲထီၣ်ဘၣ်ကညီပိာ်မုၣ်အတၢ်မ့ၢ်တၢ်န့ၣ် တဘၣ်ထွဲထဲဒၣ်တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးလၢဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်ကျဲဘၣ်, မ့မ့ၢ်တခီ မ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤတၢ်အိၣ်မူ, အိၣ်ဒီးသးသဟီၣ်စွံကတုၤဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤ, ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်လီၤသးမၤတၢ်လၢပှၤတဝၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်အိၣ်ဆိးဘၣ်လၢ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲကဝီၤတဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ကညီကီၢ်စဲၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ထံဂုၤကီၢ်ဂၤလၢအလဲၤဆီလီၤအိၣ်ဆိးတဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်, ကညီပိာ်မုၣ်တဖၣ် အိၣ်၀ဲဒီးတၢ်ဃူ တၢ်ဖိး ခီဖျိလၢအတၢ်န့ၢ်သါဒီးတၢ်ထံၣ်စိလၢခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ် အိၣ်ထီတ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် အသးပူၤန့ၣ်လီၤ.
(KWO ) မၤ၀ဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ကရၢအတၢ်ဟဲအိၣ်ထီၣ် ၄၀ နံၣ် တၢ်န့ၢ်သါအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ, ဖဲကညီပိာ်မုၣ် တဖၣ် မၤသကိး တၢ်အခါ တၢ်လဲလိာ်လၢအလီၤလးတဖၣ် ပိာ်ထွဲထီၣ်အခံန့ၣ်လီၤ. ကရၢအနံၣ် ဆဲးဆၢပှဲၤထီၣ် ၄၀ နံၣ်အံၤ တမ့ၢ်ထဲတၢ်မၤလၤမၤကပီၤတၢ်မၤနၢၤလၢအပူၤကွံာ်တဖၣ်ဘၣ်. မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဒုး ဆူၣ်ထီၣ် စိၤလၢခံတ စိၤအဂံၢ်ဘါ လၢကစိာ်ခီကညီပှၤတဝၢအတၢ်ထံၣ်စိ လၢပိာ်မုၣ်တဖၣ်အကလုၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤအီၤ လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ထဲသိးတုၤသိး လၢတၢ်ဆၢတဲာ်ခဲလၢာ်အပူၤ, စးထီၣ်လၢ ဟံၣ်ဃီပတီၢ် ဒီးဆူ တၢ်ပၢတၢ်ပြး ထံကီၢ်ပတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လၢကညီပိာ်မုၣ်သးစၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါတဖၣ်အဂီၢ်, တၢ်ကစီၣ်မ့ၢ်တၢ်ဆှဲဆှဲဖျါဖျါလီၤ. နဂံၢ်ထံးတဖၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ, နတၢ်ထံၣ်သ့ၣ်ညါ ဘၣ်ထွဲဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်တၢ်ကူၣ်သ့, ဒီးနတၢ်ဘၣ်ထွဲမၤသကိး တၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်မးလၢ ကညီဖိတဖၣ် အခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
နီၢ်မါရၣ်ဒါဂ့ၤဖီ, ဟူးဂဲၤကတိၤန့ၢ်ခဲးတၢ်လၢပှၤဂ့ၢ်၀ီခွဲးယာ် ဒီး မ့ၢ်တ့ၢ်ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢကညီကီၢ်စဲၣ်ပူၤ, ကီၢ်ပယီၤ.
