ဃိၣ်လိာ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကရၢၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ် ၂၀၂၀ နံၣ် Equator တၢ်လၤကပီၤခိၣ်ဖး

လါယူၤ ၁၆ သီႇ ၂၀၂၀ နံၣ်ႇ စးအဲၣ်ဆူ

တၢ်ြတီဆၢကဟုကယာ်ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်ဒီး တၢ်မူအကလုာ်ကလုာ်ကအိၣ်ကၢအိၣ်ယၢၤအဂီၢ် ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢတၢ် ဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ (UNDP) အံၤ ဟ့ၣ်လၤကပီၤ၀ဲဃိၣ်လိာ်တၢ်မုာ် တၢ်ခုၣ်ကရၢၢ်လၢ ၂၀၂၀ နံၣ် အံၣ်ကွ့ထၢၣ် (Equator) ခိၣ်ဖးအဂ့ၢ်န့ၣ် ဖဲမဟါအနံၤ ဃိၣ်လိာ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကရၢၢ် ထုးထီၣ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

ကလုာ်ဒူၣ်ၦၤထူလံၤဖိတဖၣ် ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်ဒီးတၢ်ရဲၣ်သဲကတီၤပၢၤဃာ်တၢ်မူအကလုာ်ကလုာ်အဖီခိၣ်ႇ တနံၣ်အံၤ အဂီၢ် ၁၁ ဘျီတဘျီ တၢ်ပာ်ပနီၣ်ဟ့ၣ်လၤကပီၤ အံၣ်ကွ့ထၢၣ် (equator) အခိၣ်ဖးအံၤ ဖဲအပူၤကွံာ် လါယူၤ ၅ သီအနံၤန့ၣ် ကီၢ်ပယီၤ ဃိၣ်လိာ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကရၢၢ်ဃုာ်ဒီး ထံကီၢ်အဂၤ(၉)ဘ့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်၀ဲခိၣ်ဖးအဂ့ၢ်န့ၣ် UNDP ထုးထီၣ်ပာ်ဖျါ၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ဃိၣ်လိာ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကရၢၢ် ၦၤပၢဆှၢတၢ်ခိၣ် ကမံးတံာ် ၦၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ စီၤဖီလ်စ့ၣ်ထွါ စံး၀ဲလၢ “ထံဂုၤကီၢ်ဂၤပာ်ပနီၣ်ဒီးဟ့ၣ်လၤကပီၤ၀ဲအဖီခိၣ် တၢ်အံၤမ့ၢ်၀ဲဒၣ်ခီၣ်တဃာ်တခါလီၤမီၤႉ ဘၣ်ဆၣ် လၢပကီၢ်သူလ့ၤဟီၣ်က၀ီၤအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤႇ လၢကီၢ်ပယီၤအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တၢ်အံၤကဲထီၣ်၀ဲဒၣ်ခီၣ်တဃာ်ဖးဒိၣ်တခါလံန့ၣ်လီၤႉ အဲၣ်ဒိးတဲအခီပညီန့ၣ် ပ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအံၤ လၢထံကီၢ်အဂီၢ်ႇ ကလုာ်အဂီၢ်ႇ လီၢ်က၀ီၤအဂီၢ် အရ့ဒိၣ်ထဲလဲၣ်န့ၣ် ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်၀ဲန့ၣ်လီၤ” အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်လီၤႉ

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ဘၣ်ထွဲဒီးဒိးန့ၢ်ဘၣ်ခိၣ်ဖးအံၤအဖီခိၣ် တကီၢ်ခါကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်အံၤ တၢ်သိၣ်တၢ် သီလၢအထုးထီၣ်၀ဲလၢမုၢ်မဆါတနံၤညါအံၤ ဒီးခါဆူညါတၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်န့ၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအဒီတဒၢက့ၤ၀ဲ လီၢ်က၀ီၤကလုာ်ဒူၣ်ၦၤထူလံၤဖိတဖၣ်အလုၢ်အလၢ်ဒီး ကဘၣ်မ့ၢ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢအြတီဆၢ၀ဲခိၣ် ဃၢၤန့ဆၢၣ်လီၤအဂ့ၢ်န့ၣ် စီၤဖီလ်စ့ၤထွါ ဆဲးစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

အံၣ်ကွ့ထၢၣ် (equator) ခိၣ်ဖးအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်လၤကပီၤ၀ဲလၢစ့ဒီလၣ်(၁၀ႇ၀၀၀) တကးဘၣ်အမဲာ်ညါ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်ႇ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢခိၣ်နၢ်ဒိၣ်ထီတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်ဒီး ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်မူခိၣ် ကလံၤ သီၣ်ဂီၤအနွံ (Global Climate Week) လၢအမ့ၢ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ လီၤဆီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် နုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်၀ဲသ့ ၀ဲဒၣ်ဒီး လါလၢကဟဲလါစဲးပထ့ဘၢၣ်န့ၣ် အံၣ်ကွ့ထၢၣ်ခိၣ်ဖးအံၤ တၢ်ကဟ့ၣ်လၤကပီၤခိၣ်ဖးလၢအဖိးသဲစးန့ၣ်လီၤႉ

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ တကီၢ်ခါခီဖျိလၢ (Covid-19) တၢ်ဆါဃၢ်အဃိ တၢ်မၤလၤကပီၤတၢ်ဟ့ၣ်ခိၣ်ဖးအမူးအံၤ တၢ်ကမၤ၀ဲဒ်ကွဲၤထံၣ်ဟူ (digitally) ဒီး ၦၤလၢကတူၢ်လိာ်တၢ်အမူးတဘျီအံၤမ့ၢ်၀ဲ (UNDP) ဒီးတၢ်ကမၤ၀ဲတၢ်လီၢ်ဖဲ New York အပူၤန့ၣ်လီၤႉ

ဃိၣ်လိာ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကရၢၢ်အံၤ အလဲၢ်အထီအိၣ်၀ဲ(၅ႇ၄၈၅)စကွဲယါကံလိမံထၢၣ် ဒီး လီၢ်က၀ီၤကလုာ်ဒူၣ်ၦၤထူလံၤဖိအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်၀ဲ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဂဲၤပျုၢ်ဂဲၤဆှး၀ဲဒၣ်ဒီး အိၣ်သူၣ်လီၤအသးဖဲကညီကီၢ်စဲၣ် KNU ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ မုၢ်ြတီၢ် (ဖၣ်ပူၣ်)ကီၢ်ရ့ၣ် တၢ်ပၢဟီၣ်က၀ီၤအပူၤန့ၣ်လီၤႉ

တၢ်မုၢ်လၢ်ကွၢ်ဆိလၢအမ့ၢ် တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီး နီၢ်ကစၢ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်ပၢလီၤသးႇ ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်က အိၣ်ကၢအိၣ်ယၢၤအဂီၢ်ဒီး ဒ်သိးတၢ်ကပၢၤဃာ်လုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်ဆဲးတၢ်လၤကန့ၢ်အဂီၢ် KNU ဒီး ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤ စးထီၣ်မၤ၀ဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်တိာ်ကျဲၤဖဲ ၂၀၁၂ နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢးထဲးဂံၢ်ထဲးဟူးဂဲၤ၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ မ့မ့ၢ်လၢကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ပာ်ပနီၣ်၀ဲလၢ ကရၢလၢအဖိးသဲစးန့ၣ် ဖဲ ၂၀၀၈ နံၣ် လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၁၈ သီအနံၤန့ၣ်လီၤႉ

အံၣ်ကွ့ထၢၣ် (equator) ခိၣ်ဖးအံၤ ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣအီၤ လၢဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ တၢ်ဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ (UNDP) ဖဲ ၂၀၀၂ နံၣ်ဒီး မၤ၀ဲတၢ်ဟ့ၣ်လီၤခိၣ်ဖးခံနံၣ်တဘျီဆူ ၦၤတ၀ီလၢအမၤတၢ်ဂ့ၤလီၤဆီ လၢအဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်မၤဆံးလီၤစှၤလီၤတၢ်ဖှီၣ်တၢ်ယာ် ခီဖျိတၢ်ရဲၣ်သဲကတီၤဒီး တၢ်သူ၀ဲတၢ်မူအကလုာ်ကလုာ်လၢ ကအိၣ်ကၢအိၣ်ယၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤႉ လၢကီၢ်ပယီၤအဂီၢ်စ့ၢ်ကီး မ့ၢ်တၢ်လၢအဒိးန့ၢ်ဘၣ်၀ဲအဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်လီၤႉ