လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁၁ သီႇ ၂၀၂၄ နံၣ်ႇ ခ့ၣ်အဲးစံၣ်
န့ၢ်မၤလိဘၣ်တၢ်လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢပူၤဘၣ်ဆၣ်အိၣ်ဆၢထၢၣ်ဃုာ်ဒီးကၠိဖိမုၣ်ခွါလၢအိၣ်ကီၢ်ပူၤလၢအဖံးလိမၤလိတၢ်လၢတၢ်ဒုးတၢ်ယၤ အကျါသ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ကၠိသရၣ်ဒီးကၠိဖိလၢအိၣ်ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ သူမှဲခံကၠိအံၤတဖၣ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ဖဲအပူၤကွံာ်လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ(၉)သီအနံၤန့ၣ် ခီကီၢ်သူမှဲခံကၠိမၤ၀ဲဒၣ်ကၠိဖိမုၣ်ခွါတၢ်လိာ်ကွဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဒီး လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤအပူၤကၠိခိၣ်ဒီး ၦၤကၠိဖိလၢအဟဲထီၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤတဖၣ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ကီၢ်ပယီၤအပူၤကၠိတၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢအိၣ်ဟီၣ်က၀ီၤပူၤတဖၣ်ပယီၤသုးကဘီယူၤဟဲတ့ၢ်လီၤ၀ဲမ့ၣ်ပိၢ်ႇ ခးလီၤ၀ဲကျိဖးဒိၣ်ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်လၢအကဲထီၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ် အံၤဒ်သိးၦၤအါဂၤကသ့ၣ်ညါဘၣ်၀ဲအဂီၢ်တၢ်တဲသကိးတီၣ်ဖျါထီၣ်၀ဲဆူခီကီၢ်ကၠိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤအိၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် သူမှဲခံကၠိခိၣ်သရၣ်စီၤၦ့ၤဒိၣ် စံး၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ
“ကီၢ်ပယီၤအပူၤတၢ်လီၢ်တနီၤနီၤကၠိကီၢ်တနီၤနီၤဘၣ်တၢ်မၤဟးဂူာ်ဟးဂီၤအီၤမီၤနီၤႉ သရၣ်သရၣ်မုၣ်လၢအမ့ၢ်ၦၤမၤတၢ်လၢ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒီးဖိဒံဖိသၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ၦၤလၢမၤလိမၤဒိးတၢ်လီၤႇ တၢ်ကမၣ်တအိၣ်ဘၣ်ဘၣ်ဆၣ်တၢ်မၤသံမၤ၀ီအီၤ တၢ်ဟဲ တ့ၢ်လီၤဒီးကဘီယူၤမ့ၢ်ပိၢ်သ့ၣ်တဖၣ်မီၤႉ တၢ်လၢပမၤသ့တခါန့ၣ်ဒုအိၣ်ဒၣ်ပဘၣ်ကတိၤန့ၣ်တၢ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဒီးပာ်ဖျါ ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤလၢၦၤအါဂၤကထံၣ်သ့ၣ်ညါ၀ဲဒီးတၢ်ဆီၣ်သနံးကဟဲလီၤဒီးကကဲထီၣ်က့ၤတၢ်မၤစၢၤလီၤႉ ဒ်သိးဖိသၣ် သ့ၣ်တဖၣ်ကမၤလိက့ၤဘၣ်တၢ်လၢတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ တၢ်ပူၤတၢ်ဖျဲးအဂီၢ်န့ၣ်ဒုပကဘၣ်ကိးသတြီလီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်- ကညီတၢ်ကစီၣ်န့ၣ်လီၤႉ
တကးဒံးဘၣ်အမဲာ်ညါဒ်သိးသုးကီၣ်ကးအတၢ်ခးလီၤကျိဖးဒိၣ်ႇ ကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်ႇ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကပတုာ်ကွံာ်အဂီၢ်န့ၣ် ကၠိလၢကီၢ်ပူၤႇ ထံဆၢကီၢ်ဆၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဒ်တၢ်သ့အိၣ်ဒီးပ၀ဲအသိးကဘၣ်ဟူးဂဲၤဟ့ၣ်၀ဲ တၢ်ဆီၣ်သနံးအဂ့ၢ်န့ၣ် သူမှဲခံသရၣ်ကၠိခိၣ်စီၤၦ့ၤဒိၣ် စံးအါထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ဒ်ဒီကလုာ်ဃူဖိးပဒိၣ်(NUG)ထုးထီၣ်ပာ်ဖျါ၀ဲအသိးန့ၣ်စးထီၣ်(၂၀၂၁)လါဖ့ၤဘြူအါရံၤ(၁)သီသုးဟံးန့ၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤ တုၤလၢ(၂၀၂၄)လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ(၆)သီန့ၣ် ခီဖျိသုးကီၣ်ကးအတၢ်မၤဟးဂီၤလၢကျဲကလုာ်ကလုာ်အဃိ လၢကီၢ်ပယီၤဒီတဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်ကၠိဟးဂီၤ၀ဲဒၣ်အဖျၢၣ်(၂၀၀)ဃၣ်ဃၣ်ဒီးၦၤဖိသၣ်(၁၈)နံၣ်ဆူဖီလာ်သံ၀ဲဒၣ်(၆၃၀)ဂၤ အဂ့ၢ်န့ၣ် လံာ်တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤပာ်ဖျါ၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ဖဲတလါအံၤလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ(၅)သီအနံၤစ့ၢ်ကီးခီဖျိသုးကီၣ်ကးကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်လၢကရ့ၣ်နံၣ်ကီၢ်စဲၣ် ဒံၣ်မီစိကီၢ်ဆၣ် ဒီဆံအံၤဒီးလွဲၤနါဖါသ၀ီ ကၠိကရၢၢ်ပူၤအဃိၦၤသံ(၇)ဂၤအကျါပာ်ဃုာ်ဖိသၣ်(၄)ဂၤဒီး ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတစှၤန့ၢ်(၂၀)ဘၣ် အဂ့ၢ်န့ၣ် ကရ့ၣ်နံၣ်ဂ့ၢ်၀ီခွဲးယာ်ကရူၢ်(KnHRG)ထုးထီၣ်ပာ်ဖျါတ့ၢ်ဃာ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိအိၣ်ဆၢထၢၣ်ဃုာ်ဒီးၦၤကၠိဖိလၢအဖံးလိမၤလိတၢ်လၢထံကီၢ်လီၢ်ကီၢ်ပူၤလၢအဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးတဖၣ်ဒီး ခါလၢကဟဲဆူညါစ့ၢ်ကီးတအဲၣ်ဒိးလၢကမၤလိဘၣ်တၢ်ဒ်အံၤဘၣ်ဒီးမ့မ့ၢ်တခီအဲၣ်ဒိးလၢအ၀ဲသ့ၣ်ကမၤလိဘၣ်တၢ် မုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် သူမှဲခံကၠိဖိနီၢ်မံမံ စံး၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ
“ကၠိဖိမုၣ်ခွါသရၣ်သမါသ့ၣ်တဖၣ်သုမ့ၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲာ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤႇ ပယီၤသုးသ့ၣ်တဖၣ်တၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤ နၢၤမ့ၢ်အိၣ်ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့န့ၣ်သုမ့ၢ်ထီၣ်ဘၣ်ကၠိမၤလိဘၣ်တၢ်တကုၤတကျီဒီးမၤလိတခီဘၣ်ဃ့ၢ်တခီသနာ်က့သုတဘၣ်လိၣ်သးဆံးဘၣ် နၦၤကလုာ်လၢအိၣ်ထံဂၤကီၢ်ဂၤႇ ထံဆၢကီၢ်ဆၢသ့ၣ်တဖၣ်မုၢ်လၢ်တၢ်လၢသုဂီၢ်မီၤနီၤႉ ဒီးပအိၣ်လၢအယံာ်ပထီၣ်ဘၣ်ကၠိမူမူနီၢ်နီၢ်ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့န့ၣ်ပသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်နသုဒီးပဃ့ဘါထုကဖၣ်န့ၢ်တၢ်လၢနသုဂီၢ်ကိးဂၤဒဲး”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
သူမှဲခံကၠိမၤ၀ဲကၠိဖိတၢ်လိာ်ကွဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘျီ၀ဲအံၤန့ၣ်ကၠိၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါႇ လီၢ်က၀ီၤကၠီၣ်တဲၣ်ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါဒီး ကၠိဖိမုၣ်ခွါခဲလၢာ်ဟဲထီၣ်၀ဲဒၣ်(၂၀၀၀)ဂၤဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤအိၣ်စ့ၢ်ကီး၀ဲဒီးတၢ်ဂဲၤကလံၣ်ဒိႇ တၢ်ပြၢဖျၢၣ်ထူႇ တၢ်စံၣ်ပြၢႇ တၢ်ခးဖျၢၣ်ဃၤတၢ်ပြၢဒီးတၢ်ၦီၢ်ပြၢဖျၢၣ်ထူတၢ်ဂဲၤလိာ်ကွဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ
ခီကီၢ်သူမွဲခံကၠိအံၤအတၢ်ပညိၣ်လၢဒ်သိးၦၤကၠိဖိလၢအဟဲထီၣ်အိၣ်လၢထံဆၢကီၢ်ဆၢဟီၣ်က၀ီၤပူၤတဖၣ် ကဆဲးမၤလိဘၣ်တၢ်အဂီၢ်ကၠိအံၤဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ(၂၀၀၂)အခါန့ၣ်ဒီးကၠိအံၤၦၤကၠိဖိနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်၀ဲ(၂၀၀၀)ဘျဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ကၠိၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ကီၢ်ကၠီၣ်တဲဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ(မဲၢ်ဆီး)(ဖိဖြး)(မဲးရမၣ်)ဃုာ်ဒီး(ထၣ်ဆီၤယါ)ကီၢ်ဆၣ်အံၤ တနံၣ်အံၤတၢ်သိၣ်လိနံၣ်အပူၤန့ၣ် ကီၢ်ပယီၤခီကီၢ်ကၠိခဲလၢာ်အိၣ်၀ဲ(၆၅)ဖျၢၣ်ႇ ၦၤကၠိဖိနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်၀ဲခဲလၢာ်(၁၄၆၂၉)ဂၤအဂ့ၢ်န့ၣ် (Migrant Educational Coordination Center -MECC) ပာ်ဖျါ၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
