မဲၥ်ချံမ့တထံၣ်တၢ်ဘၣ်ဆၣ်အိၣ်ဒီးအကလုၢ်ဖိလၢမၤမုၥ်ပှၤသးလၢအမ့ၢ်“စီၤခုၣ်ဆှံ”
လါယူၤ ၂၉ သီ, ၂၀၂၅ နံၣ်, ခ့ၣ်အဲးစံၣ်
ကညီပှၤသး၀ံၣ်တၢ်ဖိ စီၤခုၣ်ဆှံ အံၤတဘျီအခါတၢ်သး၀ံၣ်လၢအထုးထီၣ်၀ဲတဖၣ်လၢကီၢ်ပယီၤ,ထံဆၢကီၢ်ဆၢ တၢ်လီၢ်တဖၣ်ပှၤသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်မုၢ်ကနီၤဖိၣ်သၣ်ခွါလၢၥ်ဃုၥ်တုၤလၢပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်, ပှၤအိၣ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်ဘၣ်သူၣ် ဘၣ်သး၀ဲအတၢ်သး၀ံၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
စီၤခုၣ်ဆှံအိၣ်ဒီးအကလုၢ်ဖိလၢအမုၥ်ထုးန့ၢ်ပှၤအသူၣ်အသးလီၤသယုၢ်သညိဒီးလၢန့ၣ်အမဲၥ်ညါတၢ်သး၀ံၣ်လၢအသး၀ံၣ်၀ဲတဖၣ်န့ၣ်အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်၀ဲဒ့၀ဲလၢအစုန့ၣ်လီၤ.
ဖဲအတၢ်သး၀ံၣ်စိၤခါဆၢကတီၢ်န့ၣ် လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအကျါမ့ၢ်ဂ့ၤ,လၢပှၤဒိးတ့ဒိးဖျီသး အခါမ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢဘူၣ်ပူၤပွဲပူၤ အကျါတခါ ဂ့ၤတခါဂ့ၤန့ၣ် တၢ်အိးထီၣ်ကနၣ်၀ဲစီၤခုၣ်ဆှံအတၢ်သး၀ံၣ်အခွ့ၢ်တဖၣ်ဒီး လီၤဆီဒၣ်တၢ်မ့မ့ၢ်ပှၤအိၣ်လၢသုးက့(၁)ပူၤ တဖၣ်န့ၣ် တသ့ၣ်ညါအ၀ဲဘၣ်န့ၣ်ကအိၣ်လၢအစှၤလီၤ.
စီၤခုၣ်ဆှံ အံၤအိၣ်၀ဲဒၣ်လၢဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်(သုးက့ ၁)ဘံလ့ကီၢ်ဆၣ်ထံဆံၣ်ဘီသ၀ီအပူၤဒီး အပုၢ်အ၀ဲၢ်တအိၣ် မ့ၢ်ပှၤအိၣ်ဒၣ်ထဲတဂၤဧိၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲအမိၢ်အိၣ်ဖျဲၣ်လီၤအီၤသီသီအခါန့ၣ်အမဲၥ်ချံထံၣ်တၢ်ခံခီလၢၥ်ဘၣ်ဆၣ် စးထီၣ်ဖဲအသးကအိၣ်(၈)နံၣ်အခါန့ၣ် ခီဖျိလၢတၢ်ထီၣ်ဆါ (တမူးဖိ)ဘၣ်အီၤအဃိ အ၀ဲဘၣ်ဟ့ၣ်ဆှူကွံၥ်အမဲၥ်ချံခံဖျၢၣ်လၢၥ်တထံၣ်တၢ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
စီၤခုၣ်ဆှံဒိၣ်ထီၣ်တဆီဘၣ်တဆီ၀ံၤဖဲ(၁၉၉၅)နံၣ်အခါန့ၣ် အ၀ဲစးထီၣ်သး၀ံၣ်တၢ်,ထုးထီၣ်၀ဲတၢ်သး၀ံၣ် အခွ့ၢ်ခဲလၢၥ်အိၣ်၀ဲ (၁၁)ဘ့ၣ်ဒီး အါဒၣ်တက့ၢ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲတၢ်အဲၣ်တၢ်သး၀ံၣ်ဒီးပှၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤအိၣ်၀ဲဒၣ်အါမးန့ၣ်လီၤ.
“ယစးထီၣ်သး၀ံၣ်တၢ်ဖဲ(၁၉၉၅)နံၣ်အခါန့ၣ်.စးထီၣ်လၢယမၤတၢ်သး၀ံၣ်န့ၣ်ယသွီတၢ်သး၀ံၣ်အိၣ်၀ဲ(၁၁)ဘ့ၣ်.ဖဲ(၂၀၀၈)ဘျီန့ၣ်ယဆိကတီၢ်ယပၥ်အိၣ်ဘှံးက့ၤဖဲန့ၣ်တတီၤဒီးတုၤလၢခဲအံၤန့ၣ်ယဆဲးမၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်.ဖဲန့ၣ်ဒုပှၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ယၤအိၣ်လၢသုးက့(၅),သုးက့(၇)ဒီးသုးက့(၁)ပူၤအံၤပှၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤအိၣ်၀း၀းလီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စီၤခုၣ်ဆှံ က့ၤတဲပၠးကဒါ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ဖဲအတၢ်သး၀ံၣ်ဖျါထီၣ်အခါန့ၣ်ပှၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤအါမးဒီးအခါဖဲန့ၣ်တမ့ၢ်ဒ်သိးခ့ခါဆၢကတီၢ်ခဲအံၤဘၣ် ပှၤဘၣ်ပှ့ၤ ကနၣ်တၢ်သး၀ံၣ်လၢ(ခွ့ၢ်)အံၤတဆီန့ၣ်လီၤ.အပူၤကွံၥ်ပှၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါစီၤခုၣ်ဆှံ,အမ့ထုးထီၣ်ဘၣ်တၢ်သး၀ံၣ်အိၣ်ဘၣ်ဆၣ် စးထီၣ်ဖဲ (၂၀၀၈)နံၣ်လီၢ်ခံန့ၣ် ခီဖျိလၢကျိၣ်စ့တၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်အိၣ်သးဆီတလဲသးအဃိ ဆဲးထုးထီၣ်၀ဲတၢ်သး၀ံၣ်အသီတန့ၢ်လၢၤဘၣ် အိၣ်ဘှံး၀ဲတုၤလၢခဲအံၤလီၤအဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
“စးထီၣ်ဖဲ(၂၀၀၈)နံၣ်အခါန့ၣ်ယပတုၥ်က့ၤတၢ်သး၀ံၣ်ယဆဲးမၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်.ယသကိးတအိၣ်,ယလဲၤယက့ၤတဘၣ်ဘၣ်ဘျီယအိၣ်က့ၤဒ်အံၤလီၤ.မိပါစ့ၢ်ကီးတအိၣ်လၢၤဘၣ်ဘျီမၤတသ့မၤဘၣ်နီလိၣ်လၢၤဘၣ်.လၢကဆဲးထုးထီၣ်တၢ်သး၀ံၣ်လၢအသီစ့ၢ်ကီးပှၤမၤစၢၤယၤတအိၣ်စ့ၢ်ဘၣ်.ကျိၣ်စ့တဘၣ်ဂီၢ်ဘၣ်ဘျီတၢ်သး၀ံၣ်တထီၣ်လၢၤ၀ဲဘၣ်န့ၣ်.အဃိယအိၣ်ဘှံးတၢ်ဂ့ၢ်အ၀ဲန့ၣ်လီၤ.ပှၤဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤယၤမ့အိၣ်ဒုဆၢကတီၢ်ခဲအံၤယတၢ်သး၀ံၣ်ကထီၣ်လၢအသီဒံးဧါသၢၣ်”န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ဒ်စီၤခုၣ်ဆှံစံး၀ဲအသိးန့ၣ် ဖဲ(၂၀၀၈)နံၣ်အခါန့ၣ် အမိၢ်ဒီးအပၢ်လီၤဖး၀ံၤအ၀ဲဘၣ်အိၣ်တ့ၢ်က့ၤဒီးအမိၢ်ခံဂၤဒီး ဖဲအပူၤကွံၥ်တ့ၢ် (၂၀၁၉)နံၣ်အခါန့ၣ် အမိၢ်သံသဒၣ်အီၤတုၤလၢခဲအံၤဘၣ်အိၣ်ဆၢထၢၣ်ဟူးဂဲၤက့ၤထဲတဂၤဒီးတုၤလၢခဲအံၤ အ၀ဲမ့ၢ်ဒံးဒၣ်ပှၤနီၢ်သဘျ့ ဆီဟံၣ်ဆီဃီတအိၣ်ဒံး၀ဲဘၣ်အဃိဘၣ်ဒိးသန့ၤထီၣ်က့ၤသးဒီးအဘူးအတံၢ်အဖီခိၣ် တဘျီတခီၣ်သးဆံးလီၤက့ၤသးအိၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
တကီၢ်ခါခဲအံၤအတၢ်သး၀ံၣ်အသီမ့တဟးထီၣ်ဘၣ်ဘၣ်ဆၣ် အ၀ဲတအိၣ်လၢၤဂီၤတမၤလၢၤဂီၤတၢ်ဆၢကတီၢ်ဒ်န့ၣ် ဘၣ်ဒီးမ့မ့ၢ်တခီလၢကအီၣ်ကအီအဂီၢ်ဒ်တၢ်သ့အိၣ်ဒီးအီၤအသိးအမဲၥ်ချံမ့တထံၣ်တၢ်ဘၣ်ဆၣ်မၤလိသ့၀ဲတၢ်စုသ့ခီၣ်ဘၣ်ဟးထ့န့ၢ်၀ဲ ပှၤကု,ပှၤခိၣ်မီၥ်,ဟးဘှီဂ့ၤထီၣ်၀ဲစဲးဖီကဟၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအဟးဂီၤသ့ၣ်တဖၣ်လဲၤတရံးက့ၤအသးဒ်န့ၣ်လီၤ.
“လၢညါခါန့ၣ်ယသး၀ံၣ်တၢ်ဘၣ်ဆၣ်ခဲအံၤပှၤဆီၣ်ထွဲယၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်ဘျီယမၤလိက့ၤလၢတၢ်ထ့ကု,တၢ်ထ့ခိၣ်မီၥ်,တၢ်ထ့ကီၢ်လဲၥ်တဖၣ်လၢတၢ်သ့အိၣ်ဒီးယၤအသိးန့ၣ်ယမၤလီၤ.အဂၤဒုယမၤတဘၣ်နီမံၤဘၣ်.တဘျီတခီၣ်ယဘှီန့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တၢ်ဘျီအ၀ဲသ့ၣ်ဟဲပှ့ၤန့ၢ်ယၤတၢ်ဆၢထံ.ပှၤမ့ဟဲစိၥ်န့ၢ်ယၤကဲးဆဲးတဖျၢၣ်,စိၤလၤတဘ့ၣ်ဘျီယဟးတူယဟးခွဲးဒ်ယတၢ်ဆိမိၣ်အိၣ်အသိးန့ၣ်,လိၤန့ၢ်အတီၤဘၣ်န့ၢ်အတီၤအိၣ်စ့ၢ်”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
စီခုၣ်ဆှံမ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢအမဲၥ်ချံတထံၣ်တၢ်ဘၣ်ဘၣ်ဆၣ် ဖျါလီၤဂၥ်လၢအသးတဆံးဘၣ်ဒ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်အိၣ်ဒီး အ၀ဲအသိးန့ၣ်ဂုၥ်ကျဲးစၢးသူအီၣ်၀ဲလၢတၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိသးသမူဒီး ဒ်န့ၣ်အသိးပှၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ်ပကြၢးမၤလိသ့ သးလၢတၢ်သ့ တၢ်ဘၣ်တခါခါ အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
“ပဟဲထီၣ်ဒူလၢၥ်ချၢအံၤပကဘၣ်မၤကိးမၠိလီၤတသ့ဖဲအသ့န့ၣ်.ပမၤမ့သ့လၢကၠိသရၣ်,ပမၤမ့သ့လၢသုးခိၣ်,ပမ့သ့လၢတၢ်ဃံတၢ်လၤတၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢ,ပမၤမ့သ့လၢပဖံးအီၣ်မၤအီၣ်တၢ်န့ၣ်ပကဘၣ်မၤလီၤ.ပမ့တမၤနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်ပဟဲကဲထီၣ်ပှၤကညီအံၤမ့ၢ်ဒၣ်တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ်လၢပဂီၢ်တအိၣ်ဘၣ်လီၤ.ပကဲထီၣ်ပှၤကညီအံၤပကဘၣ်သ့တမံၤမံၤ,တသ့ဘၣ်ဒုတသ့ဘၣ်မီၤနီၤ.လၢပကလုၢ်အီၣ်ပသးသမူအဂီၢ်ဒုကဘၣ်အိၣ်၀ဲကိးဂၤဒဲးလီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်အိၣ်သးအကလုၥ်ကလုၥ်အဖီခိၣ်စီၤခုၣ်ဆှံအိၣ်ဘှံးလၢတၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢပူၤမ့န့ၢ်လၢအနံၣ်တဆံဘျဲၣ်လံဘၣ်ဆၣ် သးတလၢၤဒံး၀ဲတၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢဘၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိခါလၢကဟဲကျဲမ့အိးထီၣ်သးလၢအဂီၢ်တဘိဘိန့ၣ် သးလၢအဲၣ်ဒိး ဆဲးမၤ၀ဲတၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအိၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
“ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤပှၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤ,ပှၤဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤယၤမ့အိၣ်ဒုယကလဲၤဒံး.ပှၤဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤယၤမ့တအိၣ်ဘၣ်ဒုတၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်၀ဲကိးမံၤန့ၣ်လၢယဂီၢ်.ယသကိးမုၢ်ဂီၢ်မ့ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ,ယူၥ်စုနဲၣ်ကျဲယၤဒ်သိးမၤဒ်အံၤမၤဒ်န့ၣ်မ့အိၣ်ဒုယသးကဆူၣ်ထီၣ်, ယမၤကကဲဒံးလီၤ.”အဂ့ၢ်န့ၣ် စီၤခုၣ်ဆှံ စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢစီၤခုၣ်ဆှံအိၣ်ဘှံးလၢတၢ်သူၣ်၀ံၣ်သးဆၢပူၤတုၤလၢခဲအံၤန့ၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ်လဲၤတရံးသးတလါ၀ံၤတလါ, တနံၣ်၀ံၤတနံၣ်န့ၢ်၀ဲဒၣ်လၢအနံၣ်တဆံဘျဲၣ်လံဘၣ်ဆၣ်တၢ်အိၣ်သးလၢအဂ့ၤဟဲတုၤစီၤခုၣ်ဆှံတအိၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်မုၢ် ကအိၣ်၀ဲတနံၤတၢ်တၢ်မုၢ်လၢ်တၢ်ပညိၣ်လၢစီၤခုၣ်ဆှံဆၢမုၢ်လၢ်၀ဲလၢအဲၣ်ဒိးက့ၤသး၀ံၣ်ကဒါတၢ်အံၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယၥ်ကဟဲတုၤအိၣ်ဘၣ်အီၤလၢအချ့န့ၣ်တက့ၢ်…
