ကသူၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်အိၣ်မူအသီ လၢတၢ်ကီတၢ်ခဲအပူၤ

လါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၉ သီႇ၂၀၁၉ နံၣ်ႇ စီၤကၣ်

လူၢ်ပျဲၢ်ကီၢ်ဆၣ်ႇ မဲၢ်သ၀ီဟီၣ်က၀ီၤပူၤ ခီဖျိစုက၀ဲၤတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အဃိ ဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ်ဒူသ၀ီႇဟံၣ်ဃီ တၢ်မၤအီၣ်လီၢ်ဒီးဘၣ်လဲၤအိၣ်ကဒုဆူ ခီတီၢ်(မၠဲၣ်ကၠံငူၣ်)ပူၤ ဒ်ၦၤလီၢ်အိၣ်ကမှံအသိးလၢ (၄)နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤႉ ကတီၢ်အံၤ ၦၤလီၢ်အိၣ်ကမှံဖိတနီၤ ဟဲက့ၤကဒါက့ၤဆူအဒူသ၀ီဒီးစးထီၣ်ကဒါက့ၤ ၀ဲအတၢ်အိၣ်မူန့ၣ်လီၤႉ

ဖဲ၂၀၁၉ နံၣ်လါယနူၤအါရံၤဒီးလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ခီဖျိလၢအ၀ဲသ့ၣ်ကရူၢ်အပူၤ သ၀ီတနီၤ တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်အဃိဒီးသ၀ီဖိလၢ မဲၢ်ပြိးခံဒီးမဲၢ်ပြိထၣ်တဖၣ်ဟဲက့ၤထီၣ် ကဒါ က့ၤ၀ဲဆူအ၀ဲသ့ၣ် သ၀ီဒီးကျဲးစၢးသူၣ်ထီၣ်ကဒါက့ၤအတၢ်အိၣ်မူအဖီခိၣ်လိၣ်ဘၣ်၀ဲတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဂ့ၢ်စံး၀ဲလီၤႉ

မဲၢ်ပြိးခံသ၀ီဖိ စီၤလံကံ“ပအိၣ်လၢကစၢၢ်ကျါနး ဒိၣ်မးႉ လိၣ်ဒိၣ်ကတၢၢ်ဒု ဟုသးတခါလီၤႉ ၦၤမ့ၢ်ၦ့ၤန့ၢ် ၦၤဟုသးတခါဒု ပသးခုဒိၣ်မးႉ အခဲအံၤတနုာ်လီၤနီဂၤ ဟဲတအိၣ်နီဂၤႉ တၢ်တအိၣ်နီမံၤဘၣ်အခဲအံၤႉ မ့ၢ်ဟဲမၤစၢၤၦၤဒီးအဲၣ်ဒိးလၢဟဲဆှၢန့ၣ်ၦၤႉ ဘၣ်၀ံအီၣ်တၢ်ယံၤမး အိၣ်တၢ်လီၢ်တခွ့ၣ်တခွီၣ်အံၤႉ ချံဧီၣ်ဒၢးချံကျဲတအိၣ်ႇကါဧီၣ်ဒၢးကါကျဲတအိၣ်ႉ ဘၣ်ဟဲလီၤတၢ်ဖးယံာ်ညါႉကစၢၢ်ကျါခြးဒၢးႉ”

ဖဲ၂၀၁၆နံၣ် တၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢ ကညီကီၢ်စဲၣ်ႇသုးခိးကီၢ်ဆၢဒီး ဘူးဒးတၢ်ဘါတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ ကညီသုး မုၢ်ဒိၣ်(ဒံၣ်ခ့ၣ်ဘံၣ်အ့ၣ်)သုးတဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤဖဲ မဲၢ်သ၀ီ ဟီၣ်က၀ီၤအဃိ သ၀ီအဖျၢၣ် ၃၀ဘျဲၣ် ၦၤကညီနီၢ်ဂံၢ်ကအိၣ်၀ဲ ၅ႇ၈၀၀ဘျဲၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးဒီးဟးထီၣ်ကွံာ်လၢအ၀ဲသ့ၣ် သ၀ီတဖၣ်အပူၤ ဒီးဘၣ်လဲၤအိၣ်ကဒု၀ဲဆူ ခီတီၢ်(မၠဲၤကၠံငူ)န့ၣ်လီၤႉ ဖဲန့ၣ်အကျါ မဲၢ်ပြိးခံဒီး မဲၢ်ပြိးထၣ် သ၀ီ ၂ဖျၢၣ်ႇ ဟံၣ်ခိၣ် ၂၀ဘျဲၣ်ႇၦၤနီၢ်ဂံၢ် ၁၀၀ဘျဲၣ်အံၤ ဟဲက့ၤအိၣ်ဆီလီၤကဒါက့ၤအသးလၢအဒူအသ၀ီအပူၤန့ၣ်လီၤႉ

စီၤဖါဒါလၢအမ့ၢ်မဲၢ်ပြိးကရူၢ်နဲၣ်ရွဲၣ်စ့ၢ်ကီးစံး၀ဲလၢ“ခဲအံၤခီနီၢ်နီၢ်ခီဒုပဟဲက့ၤထီၣ်ဒါက့ၤထံၣ်ယါႉ ပဟဲက့ၤ အိၣ်ကဒါက့ၤႉ ပဟဲက့ၤအိၣ်ကဒါက့ၤဘျီတၢ်တအိၣ်နီတမံၤလၢၤဒၢးႉ တအိၣ်နီတမံၤလၢၤဘၣ်ဘျီ တၢ်အီၣ်တၢ်အီဒၢး ပအိၣ် သကိးလီၤသးဒီး ခိၣ်နၢ်ဘျီ ပစီး(တီၣ်)ထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီ တဘၣ်ဂီၢ်ဘၣ်ထံၣ်ယါႉ ပအီၣ်ပအီတ ဘၣ်ဂီၢ် ဘၣ်ထံၣ်ယါဃိန့ၣ် ပစီး(တီၣ်)ထီၣ်ဘျီဒီးမၤစၢၤၦၤမ့ၢ်သ့န့ၣ်မၤစၢၤၦၤယါႉ ပတဲဖဲတ၀ံၢ်တ၀ာ် ဖဲတနံၣ်အဂီၢ်မီၣ်ႉ တၢ်အတိခိၣ် တၢတနံၣ်ခီ ပတၢ်တအိၣ်နီတမံၤလၢၤဒၢးႇပဟဲက့ၤထီၣ်တၢ်တအိၣ်နီတမံၤ လၢၤဒၢးႇ တၢ်လၢၤလိၤဒၢးႉ လၢၤကၠီပျီ တၢ်တအိၣ်နီတမံၤဘျီအဃိန့ၣ် ပစီး(တီၣ်)ထီၣ်က့ၤ၀ဲဒၢဆူ ပခိၣ်ပနၢ်ဘျီဒၢးဒ်သိး၀ဲဒၣ်လၢပကအီၣ်ဘၣ်ကၠ့ၢ်ႉ ခိၣ်နၢ်ဒၢး ကကွၢ်ထွဲၦၤကၠ့ၢ်ႉ ဒ်သိးဒီးပမၤတၢ်မၤအစ့ၢ်ကအိၣ် အပမၤတၢ်မၤပဂံၢ်ကအိၣ်မီၣ်ႉ”အဂ့ၢ်စံး၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

အခဲအံၤသ၀ီဖိတနီၤက့ၤအိၣ်က့ၤ၀ဲလၢအနီၢ်ကစၢ်ဒူသ၀ီအိၣ်၀ဲဒၣ်ဘၣ်ဆၣ် တနီၤခီဖျိလၢအသ၀ီန့ၣ် အိၣ်ဒီး ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဒီးဖံးအီၣ်မၤအီၣ်တသ့ဒံးဘၣ်အဖီခိၣ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီတအိၣ်ဘၣ်အဃိအဲၣ် ဒိးက့ၤအိၣ်က့ၤလၢအသ၀ီဘၣ်ဆၣ် က့ၤ၀ဲတသ့ဒံးဘၣ်အဃိ ဘၣ်အိၣ်ကဒုဒံး၀ဲ လၢခီတီၢ် (မၠဲၣ်ကၠံငူၣ်)ၦၤဃ့ၢ်တၢ်ဒုးလီၢ်အိၣ်ဒံး၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

မၠဲၣ်ကၠံငူၣ်ၦၤဃ့ၢ်တၢ်ဒုးလီၢ်အိၣ်ကမှံ အၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါစီၤရွှ့ၣ်ထိစံး၀ဲလၢ “လၢကက့ၤအိၣ်ဆီလီၤ က့ၤသးအဂီၢ်တၢ်ကီတၢ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်ဒ်အမ့ၢ် ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ် အတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤႇ ၦၤဖီၣ်တၢ်စုက၀ဲၤအိၣ် အဒူၣ်အါဖဲန့ၣ်အဃိ က့ၤ၀ဲတဘူၣ်ဒံးဘၣ်ႉ တကီၢ်ခါခဲအံၤလၢ ကက့ၤမၤအီၣ်မၤအီအဂီၢ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်ဒီဒူၣ်လီၤႉ ကဘၣ်က့ၤစးထီၣ်က့ၤ ၀ဲလၢအခီၣ်ထံးအဃိ ဒ်တၢ်အိၣ်သးခဲအံၤအသိး က့ၤ၀ဲတသ့ဒံးဘၣ်ႉ အိၣ်လၢကစၢၢ်ကလိ ကစူးကတ့ၤအဃိ ဒ်နသ့ၣ် ညါအသိးလီၤႉ တၢ်ဆါဟံၣ်ႇ ကသံၣ်ဒၢးတအိၣ်ႇ လၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ တခီစ့ၢ်ကီးကၠိသရၣ်ႇသရၣ်မုၣ်တအိၣ်ႉ အိၣ်စီၤစုာ်ဒီး၀့ၢ်ယံာ်အဃိ တၢ်ကီတၢ်ခဲဖးဒိၣ်လီၤႉ”အဂ့ၢ်စံး၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

တကီၢ်ခါခဲအံၤ လၢမၠဲၣ်ကၠံငူၣ်ၦၤလီၢ်အိၣ်ကမှံလီၢ်န့ၣ် ၦၤဃ့ၢ်တၢ်ဒုးလၢအိၣ်ကဒုဒံး ၀ဲဖဲန့ၣ် အိၣ်ဒံး၀ဲ(၅၀ႇ၀၀) ဘျဲၣ်ဒံးဒီး လၢအ၀ဲသ့ၣ် သ့ၣ်တဖၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီအဂီၢ် ကီၢ်ဆၣ်ပဒိၣ်ဒီး နီၢ်တဂၤ တၢ်သးအိၣ်မၤ ကစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ၀ဲအိၣ် ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ လၢကအိၣ်ဒီးဟံၣ်ခိၣ်ဒုးကူကူလၢလၢအဂီၢ် ဘၣ်အိၣ်၀ဲကီကီခဲခဲအဂ့ၢ် ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်စံး၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

သ၀ီဖိလၢဟဲက့ၤထီၣ်အိၣ်က့ၤတဖၣ် ခီဖျိလၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီ တၢ်ဂ့ၢ်ကီးအိၣ်၀ဲအဃိလီၢ်က၀ီၤ ကညီတၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုး မုၢ်ဒိၣ် (ခ့ၣ်အဲၣ်အဲလ်အ့ၣ်) ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်ဖဲအသ့ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ၀ဲသ၀ီဖိလၢ ဟဲက့ၤထီၣ်အိၣ်ဆိးက့ၤတဖၣ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤႉ

ခ့ၣ်အဲၣ်အဲလ်အ့ၣ် သႉ၀ႉခ တၢ်ဒုးစဲးပြဲးခိၣ်စီၤခ့ၣ်လ့ စံး၀ဲလၢ “ဟဲက့ၤအိၣ်က့ၤဒီး ၦၤဒီးအီၣ်သကိး တၢ်ဒီးပသုးမုၢ်ဒိၣ်ဒ်သိးသိးလီၤႉ ပကတဲဒ်လဲၣ်ပသံ ဒ်သိးပအီၣ်ဒံးသိးႇ ပမူဒ်သိးလီၤႉ သုးမုၢ်ဒိၣ်အိၣ်မူ မ့ၢ်သ့ဒီးထံဖိကီၢ်ဖိအိၣ်မူသ့ႇထံဖိကီၢ်ဖိအိၣ်မူမ့ၢ်သ့ဒီးပသုးမုၢ်ဒိၣ်အိၣ်မူသ့လီၤႉ”

ၦၤလီၢ်အိၣ်ကမှံလၢအဟဲက့ၤအိၣ်သူၣ်ထီၣ်ဆီလီၤသးခဲအံၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ၦၤ ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ႇ နီၢ်တဂၤတၢ်သးအိၣ်မၤစၢၤကစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး လီၢ်က၀ီၤၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် တသ့ဖဲအသ့ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ တ့ၢ်လံ၀ဲဘၣ်ဆၣ် လၢအ၀ဲသ့ၣ်က့ၤသူၣ်ထီၣ်အတၢ်အိၣ်မူကန့ၢ်အဂီၢ် လိၣ်၀ဲလၢကီၢ်ပဒိၣ်ဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်မၤစၢၤကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကပၣ်ဃုာ်ဂ့ၢ်ကညီပိာ်မုၣ်ကရၢ( KWO) စံး၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

(KWO)အနဲၣ်ရွဲၣ်သဃဲၤ(၂)နီၢ်စ့ဟဲစံး၀ဲလၢ“ပ၀ဲပထံၣ်လၢကီၢ်ပဒိၣ်ကြၢးတၢ်ဆီၣ်ထွဲ မၤစၢၤအ၀ဲသ့ၣ် လီၤႉ လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤန့ၣ် စ့လၢထံဂုၤကီၢ်ဂၤဟ့ၣ်လီၤမၤစၢၤန့ၣ်နုာ်လီၤဒီဒူၣ်လီၤႉ လၢ( IDPs)သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ကြၢး လၢဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ၀ဲလီၤႉ ကညီကီၢ်စဲၣ်ပူၤ(IDPs)သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် လၢကက့ၤအိၣ်က့ၤလၢကီၢ်စၢ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ ဒဲက၀ီၤအပူၤဒၣ်လဲာ် ကီခဲ၀ဲလၢအ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤႉ အခဲအံၤ အ၀ဲသ့ၣ်ဟဲက့ၤအိၣ်က့ၤ၀ဲဒီး တၢ်အီၣ်တၢ်အီသ့ၣ် တဖၣ်တအိၣ်ဘၣ်အဃိ မ့ၢ်သ့န့ၣ်ကရၢကရိထီၣ်ကရူၢ်တဖုဒီးလၢတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤအဂီၢ်ကြၢးကူၣ်ထီၣ်ဃုကျဲလီၤ”အဂ့ၢ် စံး၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

ၦၤဃ့ၢ်တၢ်ဒုးတၢ်ယာ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဲၣ်ဒိးပူၤဖျဲးထီၣ်ကွံာ်၀ဲလၢတကီၢ်ခါတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢအ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်၀ဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် ပသမၢအလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်ႉ ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ လၢဒူသ၀ီလီၢ်က၀ီၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ စုက၀ဲၤတၢ်ဖ့ၣ်ဆၢမ့ၢ်အိၣ်ဒံးႇတၢ်ဂၢၢ်တၢ်ကျၢၤမ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်သၢပျၢၤန့ၣ် ကဘၣ်အိၣ်မူဒံးဒၣ်ဖှီၣ်ဖှီၣ် နးနးကီကီ ခဲခဲဒ်အံၤအသိးလီၤ န့ၣ်ပသမၢအလီၢ်တအိၣ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်ႉ

လၢၦၤဃ့ၢ်တၢ်ဒုးတၢ်ယာ် လၢက့ၤကဒါ က့ၤဆူအလီၢ်အကျဲဒီး သူၣ်ထီၣ်က့ၤတၢ်အိၣ်မူ လၢအသီသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်အိၣ်သူၣ်ထီၣ်ဆီလီၤသး ကအိၣ်ဂၢၢ်ကျၢၤဒီးဃံးဃီၣ်ဒီၣ်အဂီၢ် လိၣ်၀ဲဒၣ်နီၢ်နီၢ်လၢၦၤခဲလၢာ်အတၢ်ပၣ်ဃုာ်မၤသကိး တၢ်န့ၣ်လီၤႉ