ၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိ ၅၀၀ ဂၤဘျဲၣ် ကက့ၤဆူ အထံအကီၢ်

လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၂ သီ၊ ၂၀၁၉နံၣ်၊ စီၤလီဒူ

ဒ် တၢ်က့ၤဆူအလီၢ်အကျဲလၢ နီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘၣ်သး (Voluntary Repatriation Center-VRC)အတၢ်ရဲၣ် တၢ်ကျဲၤအသိး ဖဲတလါအံၤ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်=ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ ၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ ဒဲက၀ီၤတဖၣ်ပူၤ ၦၤဒဲက၀ီၤဖိ (၅၇၅)ဂၤ ကက့ၤလီၤ၀ဲဆူကီၢ်ပယီၤအပူၤန့ၣ်လီၤႉ

ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်၊ ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒီး (UNHCR) ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ် မၤသကိးတၢ်အဖီခိၣ် စးထီၣ် ဖဲတလါအံၤလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ (၂၀) သီအနံၤ၊ မဲၢ်လးဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤအပူၤ ၦၤနီၣ်ဂံၢ်(၁၃၃)ဂၤ၊ ဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ (၂၁)သီအနံၤန့ၣ် အူးပၠၣ် ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤအပူၤ ၦၤနီၣ်ဂံၢ်(၂၀၁)ဂၤ၊ ဒီးဒဲက၀ီၤအဂၤ ဒ်အမ့ၢ်နိၣ်ဖိ(၁၃၇)ဂၤ၊ ဘါဒိၣ်ယါ(၄၅)ဂၤ၊ ဘးမဲၣ်နဲစဲၣ် (ကရ့ၣ်နံၣ်ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤ) ၅၉ ဂၤခဲလၢာ်(၅၇၅)ဂၤ ကပိာ်ထွဲဒီးက့ၤအခံအဂ့ၢ်န့ၣ် ဒဲက၀ီၤၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ကညီဘၣ်ကီဘၣ်ခဲကမံးတံာ် (KRC) နဲၣ်ရွဲၣ်သရၣ်စီၤၦဲၤစ့စံး၀ဲ “ဘၣ်ဃးဒဲက၀ီၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်က့ၤဆီလီၤ သး (Voluntary Repatriation Center-VRC)အံၤန့ၣ်(KRC)အကျါပပၣ်ဃုာ်ခံဂၤ၊ အ၀ဲသ့ၣ်တၢၣ်ပီၣ်တဲ သကိးဒီးဟ့ၣ်၀ဲၦၤကက့ၤလီၤအနီၣ်ဂံၢ်စရီလီၤႉ ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်န့ၣ်တဲသကိးတၢ်ဒီး ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ပဒိၣ်၊ ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ် တတီၤတတီၤဒီး တုၤတၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်ဒီး ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤၦၤကက့ၤလီၤအစရီဒီးတဲပၠးၦၤႉ”အဂ့ၢ် န့ၣ်လီၤႉ

ဒဲက၀ီၤဖိလၢက့ၤလီၤတဖၣ် တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤဒီး တၢ်အီၣ်တၢ်အီအဂီၢ် ထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်သုးလီၢ်သုးကျဲအရူၢ်(International Organization For Migration-IOM)အံၤ ဟ့ၣ်လီၤမၤစၢၤ၀ဲၦၤကညီနီၢ်တဂၤ(၁၈၀၀)ဘး၊ လၢတၢ်က့ၤ သူၣ်ထီၣ် ဆီလီၤ နီၢ်ကစၢ်အဂီၢ် ၦၤနီၢ်ဒိၣ်တဂၤ(၅၄၀၀)ဘး၊ ၦၤဖိသၣ်တဂၤ(၃၆၀၀)ဘး၊ လၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီအဂီၢ်ထံဂုၤကီၢ်ဂၤ တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ တၢ်အီၣ်(WFP)အံၤ ဟံးမူဒါ (၆)လါဂီၢ်လၢစ့တလါန့ၣ်ၦၤနီၢ်တဂၤ(၂၁၀၀)ဘးဒီး ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤစ့ၢ်ကီး၀ဲတၢ်သူတၢ်စွဲအဂုၤအဂၤတဖၣ်အဂ့ၢ်(UNHCR)စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

လၢတၢ်က့ၤလီၤဘျီ၀ဲအံၤအဖီခိၣ် မဲၢ်လး ဒဲက၀ီၤနဲၣ်ရွဲၣ်စီၤစဲမ်စၢၣ်စံး၀ဲလၢ “လၢဒဲက၀ီၤဖိသ့ၣ် တဖၣ်က့ၤလီၤခဲအံၤ(UNHCR) ဒီးကၠီၣ်တဲၣ်ဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်ပာ်ဃုာ်၀ဲ၊ မ့မ့ၢ်လၢမဲၢ်လးဒဲက၀ီၤၦၤဟးထီၣ်၀ဲအိၣ်ခံဘျီလၢ ၂၀၁၈အပူၤ တဘျီဒီးခဲအံၤ တဘျီလီၤႉ”အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤႉ

ၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢအက့ၤလီၤခဲအံၤဖၣ်န့ၣ် ကက့ၤလီၤကဒါ က့ၤဆူ တၢ်လီၢ်တဖၣ် ဒ်အမ့ၢ် ၀့ၢ်တကူၣ်ကီၢ်ခီဒိၣ်၊ ဧရၣ်၀တံၣ်ကီၢ်ခီဒိၣ် ပါတနီၣ်ကီၢ်ဆၣ်၊ ရခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ် စ့ၣ်တွ့ၣ်ကီၢ်ဆၣ်၊ ပကိကီၢ်ခီ ထါတပ့ၣ် ကီၢ်ဆၣ်၊ ၀ီကီၢ်ဆၣ်၊ ကညီကီၢ်စဲၣ် ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ဆၣ်၊ ကၠးအ့ဆ့းကၠံကီၢ်ဆၣ်၊ ရၤမတံကီၢ်ဆၣ်၊ လူၢ်ပျဲၢ်ကီၢ်ဆၣ်၊ ဖၣ်ပူၣ်ကီၢ်ဆၣ်၊ တီအူကီၢ်ဆၣ်၊ တလၢၤကီၢ်စဲၣ် ယ့ဖၠူၣ်ကီၢ်ဆၣ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ
ဒဲက၀ီၤဖိတဂၤလၢအမ့ၢ်ဖါတံၢ်စီၤဒံၣ်ချံ စ့ၢ်ကီးစံး၀ဲ “အိၣ်လၢဒဲက၀ီၤအပူၤ မၤအီၣ်မၤအီဟး ထီၣ်တၢ်ချၢတန့ၢ်၊ တၢ်အီၣ်စှၤလီၤဟဲ က့ၤကဒါက့ၤဒီးပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိတၢ်ဂီၤ၊ ပကမၤအီၣ်ဘၣ်တၢ်လၢသဘျ့၊ လဲၤက့ၤသဘျ့အဂီၢ်လီၤႉ”အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤႉ

လၢတၢ်က့ၤလီၤဘျီ၀ဲအံၤ KRC အနဲၣ်ရွဲၣ် စီၤၦဲၤစ့ ပဲာ်ထံနီၤဖး၀ဲဒၣ်လၢ “ဒဲက၀ီၤဖိတဖၣ်အဂီၢ် ကတီၢ်အံၤန့ၣ်(၁၀၀) မျးကယၤန့ၣ် ဘၣ်လံႉ ပမ့ၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤလၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်အိၣ်သးခါဆူညါ၊ တကပၤန့ၣ်ပကွၢ်ကဒါက့ၤလၢ ၦၤမၤစၢၤတၢ်တဖၣ် ထုးကွံာ် အသး၊ ဒီး(NGO)တဖၣ် ဒ်အတၢ်ပညိၣ်အသိးခါထီၣ်အခီၣ်လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဒီးထုးစှၤလီၤက့ၤအသး၊ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ ကရူၢ်ကရၢလၢအမၤစၢၤတၢ်တဖၣ်ဆဲးကျိးၦၤလၢကမၤစၢၤတၢ်လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤန့ၣ်အိၣ်ႉ အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် (မ့ရှၢၣ်)လၢအမၤစၢၤတၢ်လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်န့ၣ်
ဟဲသံကွၢ်သံဒိးၦၤလၢကမၤစၢၤတၢ်လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဆူမဲာ်ညါခံနံၣ်ဒီးသၢနံၣ်န့ၣ်ကနုာ်လီၤလၢကီၢ်ပူၤလီၤႉ ကပာ်တုာ်ကွံာ်တၢ်မၤစၢၤအဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်န့ၣ်လီၤ”အဂ့ၢ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ၦၤဒဲက၀ီၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်က့ၤလီၤဆူထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤလၢနီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘၣ်သး ခီဖျိ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်=ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒီး (UNHCR) အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ၦၤဟဲက့ၤလီၤအဆိကတၢၣ်တဖုလၢအမ့ၢ်နိၣ်ဖိဒဲက၀ီၤအပူၤ ဟံၣ်ဒူၣ်(၁၉)ဒူၣ် ဖဲ၂၀၁၆နံၣ် လါအီးကထိဘၢၣ်(၂၆)သီအနံၤန့ၣ်လီၤႉ

ဒ်(ယူၣ်အဲၣ်)အတၢ်ပာ်ဖျါအသိးန့ၣ် ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်=ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢဒီတကျိၤအံၤ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ ဒဲက၀ီၤအိၣ်၀ဲခဲလၢာ်(၉) ဖျၢၣ်ဒီး ၦၤနီၣ်ဂံၢ်ခဲလၢာ်အိၣ်၀ဲ(၉၉၉၈၈၆)ဂၤန့ၣ်လီၤႉ