လါယူၤ ၁၃ သီႇ ၂၀၁၉နံၣ်ႇ န့ၣ်နီၣ်
တၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ် ၀့ၢ်ရၤမတံ နီၣ်ဂံၢ်(၆⁄၇)က၀ီၤဒ့သီအဂီၢ် ဟံၣ်ဃီလၢအအိၣ်သူၣ်လီၤအသးဖဲတၢ်လီၢ်အ၀ဲန့ၣ်တဖၣ် တၢ်ကဘၣ်မၤပျီမၤရှဲကွံာ်အီၤအဖီခိၣ် ၦၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ် တဘၣ်သး၀ဲဘၣ်အဃိ ဖဲလါယူၤ ၁၂သီႇဂီၤခီကတီၢ် ၦၤနီၣ်ဂံၢ် ၂၀၀ဘျဲၣ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးဒီး မၤ၀ဲတၢ်မၤရှဲလဲအမူးတခါ ဖဲက၀ီၤဒ့ နီၣ်ဂံၢ် ၆ နါမူခွဲၣ်ဟံၣ်ကရၢၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤႉ
ဖဲအပူၤကွံာ် လါမ့ၤ ၃၁ သီအနံၤ ရၤမတံကီၢ်ရ့ၣ် ၦၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ် နဲၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ်လၢ ၦၤအိၣ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ် ကသုးကွံာ်အဟံၣ် လၢ ၁၄သီ အတီၢ်ပူၤဒီး မ့ၢ်တသုးကွံာ်ဘၣ်တခီတၢ်ကဟံးအရ့ ဒ်တၢ်ဘျၢအသိးအဂ့ၢ် တၢ်ဆှၢဃီၤ၀ဲလံာ်ဒုးသ့ၣ်ညါန့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်ဆှၢဃီၤ၀ဲလံာ်ဒ်န့ၣ်အဖီခိၣ် ၦၤလၢအအိၣ်ဖဲ တၢ်လီၢ်၀ဲန့ၣ်အပူၤတဖၣ်အဂီၢ် ကဲထီၣ်၀ဲတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂၤတခါအဃိ ထီဒါ၀ဲတၢ်နဲၣ်လီၤဒီး မၤ၀ဲတၢ်ရှဲလဲအမူးဒ်အံၤလီၤအဂ့ၢ် ၦၤတီခိၣ်ရိၣ် မဲ၀ဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ လၢအမ့ၢ် ကီၢ်စၢဖှိၣ် ၦၤသူၣ်ဖျးအီၣ်တၢ် ကရၢစၢဖှိၣ် လီၢ်ခၢၣ်သးကမံးတံာ် နါအ့အ့ကၠဲၤစံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
နါမူခွဲၣ်လၢအဟံၣ်လီၢ်ပၣ်ဃုာ်၀ဲအံၤ စံး၀ဲ“ယအိၣ်ဖဲအံၤ ၦဲၤထီၣ်၀ဲ ၅ နံၣ်ဃၣ်ဃၣ်လံႉ တမ့ၢ်ယဟဲအိၣ်လၢ(ကၠူကၠီၣ်=ကျူးကျော်) အသိးဘၣ်ႉ ယလဲၤမၤ တၢ်လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် ၀့ၢ်ဘီကီး ယပာ်ဖှိၣ်ဃာ်စ့ဒီး ယၦ့ၤဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်အံၤ၀ံၤ ယသူၣ်ထီၣ်ဟံၣ်လီၤႉ ဖဲအပူၤကွံာ်တနံၣ်န့ၣ် ၦၤပၢဆှၢတၢ်၀ဲၤကျိၤ ထုးထီၣ်န့ၢ်၀ဲ (ကၠူကၠီၣ်)ခးတဖၣ်လီၤႉ မ့မ့ၢ်လၢယၤတခီ တမ့ၢ်လၢယဟဲအိၣ်(ကၠူကၠီၣ်)ဘၣ်ႉ ပဟဲသူၣ်ထီၣ်ပဟံၣ်လၢပမၤအီၤလၢကပၢၤက၀ါလီၤႉ ပကက့ၤသူၣ်ထီၣ်ဟံၣ် လၢတၢ်လီၢ်အဂၤတညီဘၣ်အဃိ ပပျဲတကဲဘၣ်ႉ”အဂ့ၢ် တဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ဖဲအပူၤကွံာ် လါယူၤ ၁၀သီအနံၤ မုၢ်ထူၣ်ကတီၢ် ရၤမတံကီၢ်ဆၣ် ၦၤပၢဆှၢတၢ်ခိၣ် ကိးထံၣ်၀ဲ ၦၤလၢအအိၣ်ဒီး (ကၠူကၠီၣ်)ခးတဖၣ်လၢကီၢ်ဆၣ်ရူပာ်ဖှိၣ်အ ပူၤ၀ံၤ မၢသုးကွံာ်အသးဒီး ကသုးကျဲၤပာ်လီၤန့ၢ်၀ဲတၢ်လီၢ် ဖဲ မဲၢ်ကနဲသ၀ီႇရွှ့ၣ်မၠးစဲၣ်ဒံၣ်ဟံၣ်လီၢ်တၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤ လၢပ့ၣ်( ၂၀-၆၀) ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်အဂ့ၢ်ႇ မ့တမ့ၢ်လၢတၢ်ကဒုးအိၣ် နီၣ်ဂံၢ် (၇) ထီၣ်က၀ီၤဒ့သီအံၤအပူၤ ပ့ၣ်(၄၀-၇၀)ဟံၣ်လီၢ်တဖၣ်ဘၣ်ဆၣ် ကမျၢၢ်တဖၣ်တတူၢ်လိာ်၀ဲဘၣ်အဂ့ၢ် နါမူခွဲၣ်တဲအါထီၣ်၀ဲလီၤ.
တၢ်လီၢ်၀ဲန့ၣ် ဖဲ ၂၀၁၂နံၣ် တချုးဒံး ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢဆဲးလီၤ၀ဲ(အဲၣ်စံၣ်အ့ၣ်)ဒံးအကတီၢ် လၢကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ်ပတီၢ်တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ အဖီခိၣ် ဟီၣ်ခိၣ် ၁၇၇ အ့ကၢၣ် ဃၣ်ဃၣ်အံၤ ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် ထုးထီၣ်န့ၢ်၀ဲပၢဘၣ်ဟီၣ်ခိၣ်လံာ်အုၣ်သးတဖၣ် ဒ်ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်အသနူအသိးအဂ့ၢ်န့ၣ် စံာ်ၦဲၤသူၣ်ဖျး၀ဲၤကျိၤခိၣ် ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ရ့ၣ် ထီဘိကမံးတံာ်ပဒိၣ်စီၤဖံထၢၣ်သ့ဒိၣ် စံး၀ဲဖဲတၢ်မၤ၀ဲတၢ်ထံၣ်လိာ်ရှဲလဲအပူၤန့ၣ်လီၤ.
အ၀ဲစံး၀ဲလၢ“တၢ်လီၢ်အ၀ဲန့ၣ် တချုးတၢ်ဆဲးလီၤ၀ဲတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးလံာ်ဃံးဃာ် ဖဲ ၂၀၀၅နံၣ် ဒံးဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်၀ဲပတၢ်န့ၢ်ပၢလၢအိၣ်ဒီးလံာ် အုၣ်သးဟီၣ်ခိၣ်လီၢ် ၁၁၇အ့ကၢၣ်န့ၣ်လီၤႉ တၢ်မၢကမျၢၢ်တဖၣ် သုးလီၢ်သုးကျဲဒ်အံၤ ပတလိးကီဘၣ်ဒီးပကဆၢထၢၣ်လၢကမျၢၢ်အဂီၢ်ဒူဒူန့ၣ်လီၤ”အဂ့ၢ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
လၢန့ၢ်အမဲာ်ညါ ဖဲ၂၀၁၂နံၣ်ႇလါအ့ဖြ့ၣ် ၆သီန့ၣ် ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် ကရၢခိၣ်(၂)လီၢ်လံ ပဒိၣ်နီၢ်စံၣ်ဖိရၤစ့ၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲ၀ဲခၢၣ်စးတဖၣ်ဒီးကီၢ်စၢဖှိၣ်ကိတိာ် အူအီၣ်မ့ တီခိၣ်ရိၣ်မဲ၀ဲပဒိၣ်ကရူၢ်တဖၣ် ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်လိာ်သးဖဲ၀့ၢ်တကူၣ်ကတီၢ် တူၢ်လိာ်၀ဲတၢ်အၢၣ်လီၤ ၁၃ ခါအကျါ ဘၣ်ဃးတၢ်ကွဲးလီၤ၀ဲ ဟီၣ်ခိၣ်သနူနီၣ်ဂံၢ် ၉ န့ၣ် ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီမ့ၢ်ကဲထီၣ်တခီ တၢ်ကတီၣ်ထီၣ်အီၤဆူ ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်တဖၣ်အအိၣ်၀ံၤ တၢ်ကဘှဲရှဲအီၤန့ၣ် တၢ်တူၢ်လိာ်အီၤန့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်အၢၣ်လီၤ အနီၣ်ဂံၢ် ၁၀န့ၣ် ကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်ဒီး ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် ပာ်လီၤဃာ်၀ဲ ဟီၣ်ခိၣ်လံာ်အုၣ်သးတဖၣ် တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤဒီး ဒ်လုၢ်လၢ်အသိး ဟီၣ်ခိၣ်လၢတၢ်ပၢအီၤတဖၣ်ဒီးၦၤလီၢ်အိၣ်ကမှံ(IDPs)ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ကတဲသကိးဘှါရှဲအီၤ တၢ်ဘၣ်သးအိၣ်၀ဲအဂ့ၢ် ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်တကပၤစံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ထဲတွၢ်ကဲထီၣ်သး၀ဲန့ၣ်အဖီခိၣ် ဆဲးကျိးသံကွၢ်၀ဲရၤမတံကီၢ်ဆၣ်ၦၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ် အူဖၠိစီၣ်ကိၣ်ကိၣ်အခါ စံးဆၢ၀ဲလၢ “က၀ီၤဒ့(၆⁄၇)အံၤ လၢ ၂၀၁၆ နံၣ် လံၤလံၤထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ ကိတိာ်၀ဲၤကျိၤ ဟ့ၣ်လီၤဃာ်တၢ်ကလုၢ်၀ံၤလံႉ လၢပ၀ဲတၢ်ပၢဆှၢတၢ်တကပၤ ဖဲ၂၀၁၇ နံၣ်ကတီၢ်ပလီၤထၢန့ၢ်စရီ၀ံၤလံဒီး ၦၤဟဲအိၣ်(ကၠူကၠီၣ်) ၅၁န့ၣ် ပထုးထီၣ်ဟ့ၣ်လီၤ(ကၠူကၠီၣ်)ခး၀ံၤလံလီၤႉ လၢခံ၂၀၁၈နံၣ် လါယူၤကတီၢ် ပထုးထီၣ်ဟ့ၣ်လီၤ ၦၤဟဲအိၣ် (ကၠူကၠီၣ်)ခး ၁၁၄ ဂၤႇ ပရဲၣ်ကျဲၤန့ၢ်အ၀ဲသ့ၣ်လၢက၀ီၤ ၇ အပူၤလီၤႉ ကတီၢ်အံၤ ဒ်သိးတၢ်သုးကွံာ်၀ဲဟံၣ်လီၢ်တဖၣ်ကန့ၢ်အဂီၢ် ပဃ့ထီၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ကီၢ်စဲၣ်တၢ်ဘျၢ အအိၣ်လီၤႉ ကီၢ်စဲၣ်တၢ်ကလုၢ်မ့ၢ်လီၤဒီးကမၤအီၤ ဒ်တၢ်ဘျၢအသိးလီၤ”အဂ့ၢ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ကီၢ်ပယီၤကၠီၣ်တဲၣ်ကီၢ်ဆၢ၀့ၢ်တဖျၢၣ်လၢအမ့ၢ် ရၤမတံအပူၤ က၀ီၤဒ့အိၣ်၀ဲ ၅ဘ့ၣ်ဒီးကတီၢ်အံၤ က၀ီၤဒ့ နီၣ်ဂံၢ် ၆⁄၇ လၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤအံၤ အိၣ်လၢ ၀့ၢ်ရၤမတံ မုၢ်နုာ်တကပၤ အစီၤစုၤဒီး၀့ၢ် ၇၃ မံးလာ် လၢတီၣ်ကလ့-အ့ယ့ၣ်သၣ်သီခါဖၠၣ်အလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤႉ
