တၢ်ရှဲလဲဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်တၢ်တိာ်ကျဲၤ အဂံၢ်စၢ်ဒံး၀ဲအဂ့ၢ်ၦၤအိၣ်ခိးကွၢ်စူၣ်တၢ်ကရူၢ်စံး၀ဲ

လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၁၉ သီႇ ၂၀၁၉ နံၣ်ႇ စီၤထိလ့

ကီၢ်ပယီၤပူၤအံၤန့ၣ်လၢတၢ်ကရှဲလဲက့ၤ၀ဲဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်အတၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤအဂီၢ်အဂံၢ်စၢ်ဒံး၀ဲဒၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ၦၤဃုသ့ၣ်ညါ မၤလိမ့ၣ်ပိၢ်တဂၤလၢအမ့ၢ ်(Yeshua Moser Puangsuwan) အံၤ စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ဖဲလါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၁၉ သီႇ ဂီၤခီ အနၣ်ရံၣ် ၁၀ တခီန့ၣ် ထံဂုၤကီၢ်ဂၤ တၢ်ခိးကွၢ်ဟုၣ်ကွၢ်စူၣ်ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်ကရူၢ် ICBL မၤ၀ဲ ၂၀၁၉ နံၣ်အဂီၢ် တၢ်ထုးထီၣ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤမူး ဖဲ၀့ၢ်တကူၣ်ႇ ဘဟါကီၢ်ဆၣ်ႇရွ့ၣ်ကိၣ်တဲၣ်ကျဲႇ တီၣ်၀့ၣ်န့ဆံၣ်ဘျီၣ်ပူၤအကတီၢ် အ၀ဲစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

အ၀ဲစံး၀ဲလၢ “ဒ်ၦၤအိၣ်ခိးကွၢ်စူၣ်တၢ်ကရူၢ်တဖၣ်အတၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤပူၤအသိးန့ၣ် ကီၢ်ပယီၤပူၤအံၤ ဘၣ်ဃးဒီး မ့ၣ်ပိၢ်န့ၣ် တၢ်ြတီဆၢတၢ်မၤတဖၣ် တၢ်မၤအီၤတုၤလီၤတီၤလီၤတအိၣ်ဘၣ်န့ၣ် အဲၣ်ဒိးစံးယဲလီၤႉ လၢခံတခါန့ၣ် ကီၢ်ပယီၤပူၤန့ၣ် ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ရှဲလဲ၀ဲမ့ၣ်ပိၢ်န့ၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်ဃာ်၀ဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤအကျိၤအကျဲႇပထံၣ်ဘၣ်လၢတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါတအိၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ တၢ်လီၢ်လၢ မ့ၣ်ပိၢ်အိၣ်န့ၣ် ကဘၣ်ရှဲလဲက့ၤအီၤဒီးႇ တၢ်လီၢ်လၢရှဲလဲကံွာ်၀ဲမ့ၣ်ပိၢ်အလီၢ်န့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်လၢ တဟ့ၣ်ကဒါက့ၤ ထံဖိကီၢ်ဖိဘၣ်လီၤ” အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးလီၤ၀ဲဒၣ်ဖဲ တၢ်မၤရှဲလဲ လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤမူးအံၤန့ၣ်လီၤႉ

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ NCA အလံာ်ဃံးဃာ်အပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါဃာ်၀ဲလၢ ဘၣ်ထဲဒွီး ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်တဖၣ်န့ၣ် ပဒိၣ် ဒီး ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ်တဖၣ် ကပာ်ဖှိၣ်ရှဲလဲကွံာ်၀ဲအိၣ်၀ဲဘၣ်ဆၣ် လၢတၢ်ကမၤအီၤတုၤလီၤတီၤလီၤ ပတထံၣ်ဒံး၀ဲဘၣ်အသိးႇ တၢ်မ့ၢ်ရှဲလဲ၀ဲမ့ၣ်ပိၢ်န့ၣ် လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤအံၤ ကတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘး ဒိၣ်ထီၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် အ၀ဲစံး၀ဲဒၣ်လီၤႉ

ဘၣ်ဆၣ် ဖဲအပူၤကွံာ် လါအီးထိဘၢၣ်အတီၢ်ပူၤ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဘံၣ်ဘၢကီၣ်ကးကရၢအတၢ်အိိၣ်ဖှိၣ်ပူၤန့ၣ် ကီၢ်ပယီၤခၢၣ်စးကရၢတဖၣ်စံး၀ဲလၢ ကီၢ်ပယီၤပူၤန့ၣ်တၢ်ရှဲလဲ၀ဲမ့ၣ်ပိၢ်တဖၣ်လံဒီး ဖဲကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤ မ့ၣ်ပိၢ် ဒီး တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢပိၢ်ဖးထီၣ်သ့ ၃၆ႇ၀၀၀ ဘျဲၣ်န့ၣ် တၢ်ရှဲလဲအီၤ၀ံၤလံလီၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ပာ်ဖျါ၀ဲလၢတၢ်ခိးကွၢ်ဟုၣ်ကွၢ်စူၣ် တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအပူၤန့ၣ်လီၤႉ

ဘၣ်ထဲဒွီးတၢ်ပာ်ဖျါ အနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးတဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဖျါ၀ဲအါမးဒီး အနီၣ်ဂံၢ်ဖျါအါန့ၢ်ဒံး လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်ထံကီၢ် လၢတၢ်ရှဲလဲ၀ဲမ့ၣ်ပိၢ် တၢ်မၤအဒိၣ်ကတၢၢ်လၢအမ့ၢ် ကီၢ်ကၣ်ဘီၣ်ဒံၣ်ယၣ်ႇကီၢ်အၣ်ဖၣ်ကၣ်နံၣ်စတၣ်ႇကီၢ်အ့ၣ်ကိၣ်လၣ် ထံကီၢ်သၢဘ့ၣ်ပာ်ဖှိၣ်အံၤဒီးႇ တၢ်ရှဲလဲ၀ဲမ့ၣ်ပိၢ်အတၢ်တိာ်ကျဲၤအဖီခိၣ် ၦၤမၤတၢ်ကစီၣ်ဖိတဖၣ် ကပာ်ဖျါထီၣ်၀ဲလဲၢ်လဲၢ် ထီထီန့ၣ် ပတထံၣ်ဒံးဘၣ်အဃိ တၢ်ကနာ်အီၣ်အဂီၢ် အိၣ်၀ဲစှၤလီၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ၦၤဃုသ့ၣ်ညါတၢ် (Yeshua Moser-Puangsuwan) စံး၀ဲလီၤႉ

ကီၢ်ပယီၤပူၤ တၢ်မၤရှဲလဲ၀ဲမ့ၣ်ပိၢ်အတၢ်တိာ်ကျဲၤတဖၣ် အဂံၢ်စၢ်ဒံး၀ဲဘၣ်ဆၣ် ၦၤလၢအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတဖၣ်အဂီၢ် တၢ်ကဟ့ၣ်မၤစၢၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ် ဖဲ၂၀၁၈ နံၣ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်လီၤ၀ဲ အမဲရၤကၤ စ့ဒီလၣ် ၂ႇ ၈၇၂ႇ ၆၀၆ အသိးႇစးထီၣ်လၢ၂၀၁၄ တုၤ ၂၀၁၈ နံၣ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်လီၤ၀ဲ အမဲရၤကၤစ့ဒီလၣ် ၂၅ ကကွဲၢ်ဘျဲၣ်ဒီး ကိးနံၣ်ဒဲးစ့ပာ်ကီၤ ဟဲအါထီၣ်၀ဲလီၤ အဂ့ၢ်န့ၣ် လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤပူၤ ပာ်ဖျါ၀ဲလီၤႉ

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ဖဲ ၂၀၁၈ နံၣ်အတီၢ်ပူၤ ခီဖျိလၢမ့ၣ်ပိၢ်တဖၣ်အဃိ ၦၤသံ၀ဲ ၇၉ ဂၤႇ ၦၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအိၣ်၀ဲ ၃၅၁ ဂၤဒီး ၦၤဘၣ်ဒိဒီးၦၤသံပာ်ဖှိိၣ်ခဲလၢာ်အိၣ်၀ဲ ၄၃၀ ဂၤဒီး အါန့ၢ်ဒံး ၂၀၁၇ နံၣ်အံၤ ၂၀၂ ဂၤန့ၣ် ထံၣ်ဘၣ်၀ဲအဂ့ၢ်ႇ ကီၢ်ပယီၤပူၤ ၀့ၢ်အဖျၢၣ် ၉၀ ဘျဲၣ်အံၤ ဒူသ၀ီလီၢ်က၀ီၤတဖၣ်အပူၤ ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်န့ၣ် ထံၣ်ဘၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤပူၤပာ်ဖျါ၀ဲဒၣ်လီၤႉ

Landmine and Cluster Munitions Monitor အကရူၢ်အံၤ နုာ်လီၤဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်စူးကါ၀ဲ ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ် လၢကီၢ်ပယီၤပူၤအံၤ စးထီၣ်မၤ၀ဲလၢ ၁၉၉၉ နံၣ်လံန့ၣ်လီၤႉ တုၤလၢ ၂၀၁၈ နံၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်အသိး ဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်အဃိ ၦၤသံ၀ဲ ၆၁၆ ဂၤႇ ၦၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအိၣ်၀ဲ ၃၈၈၉ ဂၤႇ ၦၤလၢအသံဒီးအဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး လၢတၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤတဖၣ် အိၣ်၀ဲတုၤလၢ ၁၁၈ ဂၤ အဂ့ၢ်န့ၣ်လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤပူၤပာ်ဖျါ၀ဲလီၤႉ

တၢ်ြတီဃာ်၀ဲ တၢ်သူ၀ဲဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ် ထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်ကရၢကရိကရူၢ် (ICBL) အံၤ တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ ဖဲ ၁၉၉၂ နံၣ်ဒီး ဖဲ ၁၉၉၇ နံၣ််န့ၣ် ကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤမၤလၤကပီၤအီၤလၢ Nobel Prize တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ခိၣ်ဖးန့ၣ်လီၤႉ လၢကရူၢ်အပူၤန့ၣ် ဘၣ်ဃးဒီးကီၢ်ပယီၤအဂ့ၢ်အကျိၤ အလံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအံၤ တၢ်စးထီၣ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအီၤဖဲ ၁၉၉၉ နံၣ် အဂ့ၢ်န့ၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်လၢကရူၢ်အအိၣ်လီၤႉ