တံနိ (သ၀ီတါ)
၂၀၂၀နံၣ် လါယနူၤအါရံၤ(၃၁)သီအံၤမ့ၢ်၀ဲ=ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢမုၢ်နံၤၦဲၤထီၣ်(၇၁)နံၣ်န့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်ဆၢကတီၢ် (၇၁)နံၣ်အတီၢ်ပူၤႇကညီမၤထူရၤၦၤဒူၦၤဃိၤလၢ အတူၢ် ဆါခီၣ်ဆါအသးဒီး လုၢ်ထီၣ်ကွံာ်အသးသမူလၢ အထံကီၢ်ဒီးအၦၤကလုာ်အဂီၢ်တဖၣ်ႇ ဒီးကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢသိၣ်ဒူခိၣ်နၢ် လၢအဘၣ်လုၢ်ထီၣ်ကွံာ်အနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤတဖၣ် အိၣ်၀ဲအါမးန့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ၦၤလၢအအဲၣ်ဘၣ်အထံအကီၢ်ႇ အအဲၣ်ဘၣ်အၦၤကလုာ်ဒီး မ့ၢ်ဒ်သိးပ ၦၤကလုာ်ကညီဖိတဖၣ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်၀ဲ–“ကညီထံကီၢ်တၢ်သဘျ့ႇ ကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် ထဲသိးတုၤသိး လိာ်သးႇ တၢ်စံၣ်ညီၣ်ပၢလီၤဘၣ်နီၢ်ကစၢ်အသးႇ ဒီးကသူၣ်ထီၣ်ဘၣ်ဖဲၣ်ြဒၢၣ် ဒံၣ်မိၣ်ြခ့ၣ်စံၣ် ကီၢ်စၢဖှိၣ် ”အဂီၢ်ႇ အ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ်ဖီၣ်ထီၣ်တၢ်စုက၀ဲၤဒီး ဒုးထီဒါဒုၣ်ဒါတုၤလၢဘၣ်လုၢ်ထီၣ်ကွံာ် အသးသမူ လၢထံကီၢ်ဒီးၦၤကလုာ်အဂီၢ်တစုန့ၣ်လီၤႉ
တၢ်ဆၢကတီၢ်မ့ၢ်တုၤဃီၤဆူ ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢမုၢ်နံၤတဘျီလၢ်လၢ်ပသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ဘၣ်က့ၤပတၢ်ပၢၢ်ဆၢခိၣ်နၢ် လၢအလဲၤပူၤကွံာ်တ့ၢ်ၦၤတဖၣ် အ၀ဲသ့ၣ်တၢ်မုၢ်လၢ်ကွၢ်စိဒီးအတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢမၤတ့ၢ်၀ဲတဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤႉ ၦၤက လုာ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢခိၣ်နၢ်လၢ ပကဘၣ်ယၢၤထီၣ်အမံၤဒီးမၤလၤကပီၤက့ၤအီၤလၢ ပၦၤကလုာ်အကျါန့ၣ်အိၣ်၀ဲအါမးလီၤႉ လၢပခိၣ်ပနၢ်တဖၣ်အကျါႇ အဲၣ်ဒိးပာ်ဖျါဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လိာ်က့ၤပသးလၢ ပကီၢ်ခိၣ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်စိရိၤဖုဘိၣ်မၠးအဂ့ၢ် တတဲာ်တတီၤလၢယသ့ၣ်ညါအီၤဒ်အဖီလာ်အသိး ဖဲကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢမုၢ်နံၤအံၤန့ၣ်လီၤႉ
၁၉၇၉ နံၣ်ႇ တၢ်ယီၤခါဆၢကတီၢ်အမုၢ်တနံၤႉ မ့ၢ်ယလဲၤတုၤဘၣ်ဆူသုးခိၣ်ကျၢၢ်ႇ ကီၢ်ခိၣ်ဖုဘိၣ်မၠးအဟံၣ်ႇ အိၣ်ဖဲမုၢ်ယုၢ်ထံကျိကၢၢ်ခိၣ်ဖှ့ဘီလူၢ်(ခဲအံၤမဲၢ်လးအူးကညီဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤ)အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်လီၤႉ တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါ ဘၣ်ဖဲပယီၤသုးပဒိၣ်အလံာ်တၢ်ကစီၣ်ဒီးအလံာ်ပရၢလၢ၀့ၢ်တကူၣ်တဖၣ် ကွဲးခဲၣ်သူခဲၣ်ဂီၤတၢ်လၢ ကမၤလီၤဖး၀ဲကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢခိၣ်နၢ်လၢတၢ်ဖီခိၣ်ဒီး သုးဖိလၢတၢ်ဖီလာ်တဖၣ် ကထံၣ်ကမၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်ဖုၣ်ထံၣ်ဖုၣ်ထီကအိၣ်ထီၣ်လၢခိၣ်နၢ်ဒီးသိၣ်ဒူသုးဖိတဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်ကွဲးအပူၤ ကွဲး၀ဲ KNU ခိၣ်နၢ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ထဲၦၤခရံာ်ဖိလီၤႉ မ့မ့ၢ်ၦၤသုးဖိလၢ တၢ်ဖီလာ်တဖၣ်တခီ မ့ၢ်ထဲၦၤဘါသီခါလီၤႉ ၦၤခရံာ်ဖိခိၣ်နၢ် လၢတၢ်ဖီခိၣ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဘၣ်လၢတၢ်လီၢ်ခံဟ့ၣ်ထဲတၢ်ကလုၢ်ဒီး အီၣ်ဘၣ်အီ ဘၣ်ထဲတၢ်၀ံၣ်တၢ်ဆၢလၢအပတီၢ်ထီလီၤႉ မ့မ့ၢ်ကီၢ်သူလ့ၤသုးဖိ(ၦၤဘါသီခါ)အိၣ်လၢတၢ်မဲာ်ညါတဖၣ်တခီ အီၣ်ဘၣ်တၢ်နးနးကျံၤကျံၤဘၣ်တူၢ်သံသးလၢ တၢ်မဲာ်ညါတၢ်ဒုးပျီပူၤလီၤႉ ပယီၤအတၢ်ကွဲးတဖၣ်အံၤ ကဲထီၣ်၀ဲတၢ်ထံၣ်ကမၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်ကမၣ်လိာ်က့ၤသးလၢ တၢ်ပၢၢ်ဆၢၦၤမၤသကိးတၢ်ဖိခိၣ်နၢ်ဒီး သုးဖိသံၣ်ဖိလၢတၢ်မဲာ်ညါတဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤႉ
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဘၣ်ဆၢၣ်ဘၣ်တီၤလၢယဟဲတုၤဘၣ်ဆူ KNU လီၢ်ခၢၣ်သးအခါ ယအဲၣ် ဒိးသ့ၣ်ညါဘၣ်သးစ့ၢ်ကီး ဖုကီၢ်ခိၣ်ႇ သုးခိၣ်ကျၢၢ်ဖုဘိၣ်မၠးအဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်အိၣ်သး မ့ၢ်အအိၣ်ဆိး အီၣ်အီ၀ဲဒ် လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤႉ ပလဲၤတုၤခါဘၣ်လၢ သုးခိၣ်ကျၢၢ်ဖုဘိၣ်မၠး တၢ်ကိၢ်ထီၣ်ဆိက့အိၣ်တဆူၣ်ဘၣ်ဒီး အိၣ်၀ဲလၢလီၢ်မံပူၤန့ၣ်လီၤႉ နၢ်ဟူပလဲၤတုၤဒီး အ၀ဲကျဲးစၢးဂဲၤ ဆၢထၢၣ်ဟဲထီၣ်ဆ့ၣ်နီၤ တဲတၢ်ဒီး ၦၤလၢအဟံၣ်မဲာ်ညါ သၣ်လၣ်ပူၤလီၤႉ အမါစ့ၢ်ကီးဟဲထီၣ်တူူၢ်လိာ်ကတိၤတၢ်ဒီးၦၤတစိၢ်ဖိ၀ံၤ သံကွၢ်၀ဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်–“န့ၢ်ကီၢ်ပါနအဲၣ်ဒိး အီၣ်တၢ်တမံၤမံၤဧါ”သုးခိၣ်ကျၢၢ်အိၣ်ဘှ့ၣ်ဘှီၣ်မး၀ဲဖးယံာ်ဖိ၀ံၤသံကွၢ်က့ၤအမါ–“တၢ်အီၣ်မနုၤအိၣ်လဲၣ်”
“တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်ႉ နအဲၣ်ဒိးအီၣ်ညၣ်ဧါႇ ခီးတစိၢ်ဖိနီၤ ယကလဲၤတခွဲကွၢ်တဘျးႇ မ့ၢ်ကန့ၢ်ကးညၣ်တဘ့ၣ်ဧၢ်” သုးခိၣ်ကျၢၢ်အိၣ်ဘှ့ၣ်ဘှီၣ်ဖးယံာ်၀ံၤ ကျၢၢ်ကျာ်လီၤအခိၣ်ဃၢဃၢတထံၣ်ႉ သုးခိၣ်ကျၢၢ်အမါယုၢ်လီၤလၢဟံၣ်ပူၤ ဖီၣ်ထီၣ်တခွဲဘိခံဘိ ၀ံထီၣ်ကုတဒုလဲၤလီၤဆူမုၢ်ယုၢ်ကျိပူၤ လီၤမၢ်တတီၤဒိၣ်ဒိၣ်ဟဲက့ၤပၢၢ်ထီၣ်ကဒါႉ လၢတၢ်သးခုပူၤထုးထီၣ်ညၣ်ဖိ၀ါသၢဘ့ၣ်လၢအကုပူၤႇ အညၣ်တဘ့ၣ်ဘ့ၣ်အဒိၣ်ကအိၣ်ဖဲစုနၢလွံၢ်ဒုယဲၢ်ဒုလီၤႉ တဲထီၣ်၀ဲလၢတၢ်နံၤတၢ်အ့အပူၤ–“န့ၢ်ကီၢ်ပါႇ နအဲၣ်ဒိးအီၣ်ဒ်လဲၣ်” ယကွၢ်စူၣ်ဃီၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်အမဲာ်တဘျး မ့ၢ်အကတဲ၀ဲဒ်လဲၣ်ႉ အ၀ဲအိၣ်ဘှ့ၣ်တတီၤဒိၣ်ဒိၣ်၀ံၤတဲထီၣ်တၢ်သီၣ်သီၣ်တသီၣ်သီၣ်–“ဖူဒီးအံသၣ်ကၣ်န့ၢ်ကွၢ်ယၤမီၣ်ႉ ယအီၣ်ဒီးမ့ၤ၀ါ၀ါက၀ံၣ်ဧၢ်သၢၣ်”
တၢ်တဟါန့ၣ်ပအိၣ်ဟဲလၢသုးက့(၇)၀ဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ် ပသကိးသၢဂၤႇ ပအီၣ်မ့ၤ လၢသုးခိၣ် ကျၢၢ်(ဖုကီၢ်ခိၣ်)အဟံၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ညၣ်အုၣ်ထံတလဲးလဲးဒီး ဖိဆံၣ်လၣ်ကသူထံလၢ အတပၣ်ဒီးတၢ်ဖံးတၢ်ညၣ်ႇ တၢ်ဒိးတၢ်လၣ်နီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ ပအီၣ်မ့ၤ၀ံၤဖဲၦၤတအိၣ်နီတဂၤဘၣ်အခါ သုးခိၣ်စီၤဘံၣ် (ၦၤလၢအဟဲနီဆှၢ ၦၤဒီးချံစဲး) ခွဲးတံၢ်ယကပၤ၀ံၤ တဲခူသူၣ်ယၤကသွံဒံဖိ–“တံနိ ပဟဲအီၣ်မ့ၤလၢကီၢ်ခိၣ်အဟံၣ်ဒီတက့ အီၣ်ဘၣ်မ့ၤဒီး ညၣ်အုၣ်ထံတလဲးလဲးႇ တၢ်တလီၤဆီဒီးပဟံၣ်ဘၣ်ႉ နးတချုးသံလီၤမးလဲၣ် ဟံ–ဟံ–ဟံ”
တဲ၀ဲကတၢၢ်ဒီးနံၤခူသူၣ်ထီၣ်၀ဲကစုစုလၢယကပၤလီၤႉ တၢ်အံၤမ့ၢ်ကဲထီၣ်တၢ်လီၤနံၤႇ တၢ်ဒုၣ် ဒွဲၣ်ပာ်ရၢၢ်လၢသုးခိၣ်စီၤဘံၣ် အဂီၢ်ဘၣ်ဆၣ် လၢယဂီၢ်န့ၣ်ယန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သးမံအစၢတခါလၢအမ့ၢ်၀ဲ–၀့ၢ်တကူၣ်ဒုၣ်ဒါအတၢ်ကွဲးတဖၣ် တမ့ၢ်တၢ်မ့ၢ် တၢ်တီဘၣ်အဂ့ၢ်အဃိ ယနံၤထီၣ်ယဲကမှံကမှံစ့ၢ်ကီးလီၤႉ ယတၢ်နံၤဒီးသုးခိၣ်စီၤဘံၣ်အတၢ်နံၤအံၤ တၢ်အိၣ်ဖျါလၢခိတခီ မ့ၢ်ဒ်သိးလိာ်အသးဘၣ်ဆၣ် အခီပညီဒုလီၤဆီလိာ်အသးမုၢ်ထီၣ်ဒီးမုၢ်နုာ်န့ၣ်လီၤႉ
၁၉၈၂ နံၣ် တၢ်ဂိၢ်ခါအဆၢကတီၢ်ႇ မူဒါလီၤလၢယဘၣ်လဲၤအိၣ်ဖဲပူလူထၣ်တၢ်လီၢ်ႇ သူမှဲ ကီၢ်ဆၣ်၀ဲၤ ဒၢး(မီဖိက့ၣ်ဒီးမဲၢ် တရံးအဘၢၣ်စၢၤ)န့ၣ်လီၤႉ ၦၤသုးဖိအိၣ်လၢမဲၢ်လးႇ မဲၢ်တရံးႇ မဲၢ်သ၀ီတၢ်လီၢ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်လဲၤထီၣ်က့ၤလီၤဒီး တဘျီတခီၣ်ဟဲက့ၤအိၣ်ခိးချံဖဲပူလူထၣ် ပအိၣ်တၢ်လီၢ်အံၤလီၤႉ တနံၤတခီၣ်ၦၤ သုးဖိအိၣ်လၢမဲၢ်တရံးတဂၤ က့ၤဆူအသ၀ီအခွဲးၦဲၤထီၣ်ဒီး ဟဲက့ၤထီၣ်ကဒါတုၤဖဲပအိၣ်ပူလူထၣ်ဒီး အိၣ်ခိး၀ဲချံလၢကက့ၤထီၣ်ဒိးပိာ်၀ဲအခံ ဆူမီဖိက့ၣ်န့ၣ်လီၤႉ ချံဟဲတခိၣ်ကိးပတုာ်၀ဲတန့ၢ်ႇ ဟဲကဒီးအသီတခိၣ် ကိးပတုာ်၀ဲတန့ၢ်ႇ အသးဒိၣ်ထီၣ်တၢ်ဒီးတဲထီၣ်၀ဲ “ဟ့း– ပကဲကီၢ်သူလ့ၤသုးပလါလဲတအိၣ် ပစ့တအိၣ်ဘၣ်အဃိၦၤဆိမိၣ်ဆံးၦၤႉ ပကိးပတုာ်ၦၤချံလၢကတီၣ်ၦၤတန့ၢ်ဘၣ်ႉ မၤဒၣ်၀ဲ ချံမ့ၢ်ဟဲကဒီးအသီတခိၣ်ယကိးပတုာ်မ့ၢ်တန့ၢ် ယကခးဖျိကွံာ်အချံကပၤတထံၣ်ဧဲၣ်”
တဲ၀ဲ၀ံၤတယံာ်ဘၣ် ချံစဲးဟဲသီၣ်ထီၣ်ကဒီးအသီတခိၣ်ႉ မ့ၢ်လၢတၢ်ဂိၢ်ခါဘှ့ၣ်လီၤအဃိ ကွၢ်စိ ချံပူၤၦၤမဲာ်သၣ်တဖျါဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ႉ အ၀ဲကိးစိချံႉ ချံတခီတကနၣ်ဃုာ်အီၤဘၣ်ဒီးလဲၤတလၢကွံာ်အီၤလီၤႉ အသးအ့န့ဒိၣ်ထီၣ် ပၢၤက့ၤအသးတန့ၢ်လၢၤဘၣ်ႉ ဆဲထီၣ်အကျိ ဗၤ “ခြါ” ကနာ်ခးပိၢ်ထီၣ်၀ဲဆူမူခိၣ် “တါ–တါ–တါ=တါ” လွံၢ်ထံၣ်ႉ ချံဟဲက့ၤကဒါဆူအအိၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်တုၤမ့ၢ်ချံဟဲဘူးထီၣ်ဒီး ထံၣ်၀ဲမ့ၢ်ကဒီး လၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်ဖုဘိၣ်မၠးချံအဃိ ဖါၦၢ်ဖိသီၣ်က့ၤတဘူၣ်လၢၤဘၣ်ႉ ကဃ့ၢ်ဧီၣ်ဃ့ၢ်တသ့လၢၤႉ တုၤမ့ၢ်ချံ ဟဲတိၢ်ထီၣ်ဆူထံကၢၢ်ခိၣ်တဘျီ သုးခိၣ်ကျၢၢ်သံကွၢ်အီၤ–“ဘၣ်မနုၤအဃိ နခးနါစိၤကျိဒ်န့ၣ်လဲၣ်” ၦၤသုးဖိတဂၤအံၤကတိၤထီၣ်တၢ်ကနိးနိးကစုာ်စုာ်–“ယ– ယကက့ၤထီၣ်ဆူမီဖိက့ၣ်ႉ ယကိးချံတဘျုးဘ့ၣ်လံ တပတုာ်န့ၢ်ယၤနီတဘ့ၣ်ဘၣ်ႉ ခဲအံၤယတသ့ၣ်ညါလၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်ချံဘၣ်အဃိယခး– ခး ကမၣ် ³³³”
“အၢၣ်– တၢ်အံၤချံကစၢ်တစၢဆးမးၦၤသုးဖိ လဲၤတၢ်က့ၤတၢ်အလိၣ်မ့ၢ်အိၣ်မ့ၢ်ဃ့တၢ်မၤစၢၤ ကြၢးတီ၀ဲကီးလီၤႉ တလိၣ်ဘၣ်ႇ ထီၣ်လၢချံပူၤယကလဲၤဆှၢနၤတုၤမီဖိက့ၣ်ႉ လၢခံနကိးချံမ့ၢ်တပတုာ်န့ၢ်နၤဘၣ်န့ၣ် တဘၣ်ခးပျံၤၦၤဒီးကျိဒ်န့ၣ်လၢၤတဂ့ၤနီၤႉ ကျိချံန့ၣ်ပဟ့ၣ်သုလၢသုကခးဒုၣ်ဒါအဂီၢ်လီၤ”
သုးခိၣ်ကျၢၢ်အချံဟးထီၣ်တဘျီ ယၤဒီးၦၤသ့ၣ်မီၤကူၢ်သ၀ီဂၢၤသးဖိခံဂၤ ပကွၢ်လိာ်ပမဲာ် ပနံၤကမှံထီၣ်တဂၤ တက့ဖိလၢ အအိၣ်ဒီးအခီပညီလၢပနၢ်ပၢၢ်ဒၣ်၀ဲတဂၤလၢပသးပူၤန့ၣ်လီၤႉ
တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃးဒီးသုးခိၣ်ကျၢၢ်လၢယသးပ့ၤနီၣ်တသ့အိၣ်ဒံး၀ဲတခါႉ အနံၣ်အလါလီၤ တံၢ်ယတိၢ်နီၣ်တဘၣ် လၢၤဘၣ်ႉ မ့ၢ်၀ဲဖဲဒုၣ်ဒါမၤတဲာ်လွံၢ်တဲာ်အဆၢကတီၢ်ခါန့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဖဲၦၤဟ့ၣ်သုးဖိအသီတဖၣ် အတၢ်သိၣ်လိ ဖဲလီၢ်ခၢၣ်သးမၤနၢၤပျီန့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်တဟါဖဲၦၤထီၣ်တၢ်မၤလိအကျါ သုးဖိသီသံၣ်ဘှဲသးစၢ်ဖိတဂၤ မူဒါလီၤ ဘၣ်အီၤလၢဘၣ်ခိးက့န့ၣ်လီၤႉ မုၢ်ဟါလီၤယီၤယုထီၣ်လံႉ ကွၢ်စိတၢ်လၢအယံၤတဖျါဂ့ၤဂ့ၤလၢၤဘၣ်ႉ ဆီမံၤတဖၣ်အိၣ်အိထီၣ်လၢအယံၤၦၢ်တ&့ၤထံးသီၣ်ကဒၢကဒၢလီၤႉ ၦၤဟးထီၣ်ဟးလီၤတအိၣ်နီတဂၤလၢၤဘၣ်ႉ
ဖဲန့ၣ်ဆၢကတီၢ်အခါ ဘၣ်အတီၤလၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်ဒီးအၦၤသုးဖိစှၤကိာ်ဂၤ အိၣ်လၢတၢ်လီၢ်အဂၤတပူၤ ဟဲက့ၤ တုၤဆူ လီၢ်ခၢၣ်သးကက့ၤနုာ်လီၤ၀ဲဆူ သုးက&ၢၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤႉ ၦၤခိးက့သးစၢ်ဖိအံၤ မ့ၢ်ၦၤဟဲထီၣ်သုး တၢ်မၤလိၦၤသုး ဖိအသီအဃိ တထံၣ်ဘၣ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်လၢညါခီနီတဘျီဘၣ်ႉ အဃိအ၀ဲဆဲထီၣ်အကျိ “ြခါ” ကနာ်၀ံၤပညိၣ်ဃီၤ၀ဲလိၤလိၤဆူ သုးခိၣ်ကျၢၢ်အသးနါၦၢ်ဒီးကိးဃါထီၣ်၀ဲလၢအကလုၢ်ဖှဲစဃဲး=
“ဟ့း= နၤမတၤလဲၣ်ႉ နဟဲဖဲလဲၣ်ႉ နကလဲၤဆူလဲၣ်” သတူၢ်ကလာ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်တခီတသ့ၣ်ညါတၢ်ကတိၤခူသူၣ်ဘၣ်အဃိတဲက့ၤ၀ဲ=
“ယမ့ၢ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်ဘိၣ်မၠးလီၤ” သုးဖိသီသံၣ်ဘှဲသးစၢ်တဲဆၢက့ၤအီၤ
“ဟးတဲနါစိၤဟးကးကိာ်နါစိၤလီၤနသးဒ်န့ၣ်တဂ့ၤႉ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤသုးခိၣ်ကျၢၢ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်ယနၢ်တပၢၢ်ဘၣ်ႉ မူဒါန့ၣ်မူဒါလီၤႉ ဟူးနီတစဲးတဂ့ၤ အိၣ်ဖဲနလီၢ်န့ၣ်ႉ ယတဲနၤနမ့ၢ်တကနၣ် ယကခးဖျိကွံာ်န ဟၢဖၢဖးဒိၣ်ဖးဒိၣ်န့ၣ် လီၤ”
ဖဲန့ၣ်ခါ တၢ်သိၣ်လိသရၣ်နၢ်ဟူစိၦၤသုးဖိသီခိးက့တဂၤအံၤ ကတိၤတၢ်သီၣ်ဖးဒိၣ်ဖးဒိၣ်အဃိ အ၀ဲဟဲကွၢ်စူၣ်တၢ်ဒီး ထံၣ်၀ဲလၢသုးဖိသီအံၤ ကခးသုးခိၣ်ကျၢၢ်အဃိ ဟဲတဲနၢ်ပၢၢ်ကရီက့ၤအသုးဖိဒီးပျဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်ဟဲက့ၤနုာ်လီၤဆူ သုးကရၢၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤႉ
တုၤမ့ၢ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်ဟဲက့ၤနုာ်လီၤဆူသုးကရၢၢ်ပူၤဒီး သံကွၢ်သံဒိး၀ဲသုးဖိသီတဂၤအံၤအဂ့ၢ်အကျိၤ၀ံၤ တဲလီၤက့ၤတၢ် သိၣ်လိမူဒါခိၣ်ဒ်အံၤ=
“သုးဖိသီတဂၤအံၤ မ့ၢ်ၦၤစဲၤနီၢ်အဃိတၢ်မၤလိမ့ၢ်၀ံၤ သုကွၢ်တီၣ်ထီၣ်အလီၢ်အလၤဆူသုး စကီၤြပံသ့၀ဲလီၤ” ထဲန့ၣ် တဘျီမး သုးတၢ်သိၣ်လိမူဒါခိၣ်ကသါသဖှိလီၤကွံာ်၀ဲ“ဟူၢ်”ကနာ်န့ၢ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ နံၣ်လါတဖၣ်ယံာ် တ့ၢ်မးဖးယံာ်ဖးယိာ်လံ ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တခါအံၤယသးပ့ၤနီၣ်အီၤတန့ၢ်နီတဘျီဘၣ်ႉ သုးဖိသီတဂၤအံၤ မ့ၢ်အိၣ်မူဒံးတခီမ့ၢ်ဖးဘၣ်ယတၢ်ကွဲးအံၤဒီး ကသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်က့ၤ၀ဲဟါအ၀ဲန့ၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်စ့ၢ်ကီးလီၤႉ
သုးခိၣ်ကျၢၢ်ဘိၣ်မၠးဖဲအအိၣ်မူဒံးအခါ အတၢ်ကတိၤလၢအကတိၤတ့ၢ်၀ဲလၢတၢ်တပာ်သူၣ်ပာ်သးအပူၤဒီး ယတသးပ့ၤနီၣ်ဘၣ်တခါန့ၣ်မ့ၢ်အအံၤ=
“ပမၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢပဂဲၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးန့ၣ် ပလီၤဂာ်ဒီးၦၤထိ(တမဲးစု)လၢပျံၤကွီၤပူၤအသိးန့ၣ်လီၤႉ ဒ်သိး ပကနၢၤ တၢ်အဂီၢ်န့ၣ် ပဂုာ်ကျဲးစၢးထိလၢာ်ဂံၢ်လၢာ်ဘါ ပမၤလၢအဂ့ၤကတၢၢ်လီၤႉ ထဲပထိန့ၣ် တဘျီဘျီဒီး ၦၤဘၣ်ဒိဧီၢ်အိၣ်စ့ၢ်ႉ တဘျီဘျီ ပဘၣ်ဒိဧီၢ်အိၣ်စ့ၢ်ႉ ယံာ်ယံာ်ဒီးပစုလီၤစၢ် ၦၤစုလီၤစၢ် ပသူပခိၣ်နူာ်အလၢာ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်ၦၤကွၢ်တၢ်လၢတၢ်ချၢတဖၣ်တခီ ကွၢ်ၦၤန့ၣ်တကျၢၤသးဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်ႉ တဲဆါၦၤႇ ပဲာ်ဖးနီၤဖးၦၤအိၣ်ဒံး၀ဲတနီၤလီၤ”
“ယဲယဟးဒုးတၢ်ခါ ၦၤတနီၤနီၤပြတၢၤယၤပျံၤယၤအိၣ်စ့ၢ်ႉ ၦၤအဲၣ်ဘၣ်ယၤဧီၢ်အိၣ်စ့ၢ်လီၤႉ ဘၣ် ဆၣ်ယက့ၤမ့ၢ်တုၤ လၢဖၣ်ပူၣ်ကီၢ် လၢယနီၢ်ကစၢ်သ၀ီန့ၣ်ႇ ၦၤမုၦၢ်တဖၣ်မ့ၢ်ထံၣ်ထီၣ်ယၤန့ၣ်ႇ အိၣ်ထဲ ဆိၣ်ယၤကလာ်ယၤႇ တဲ၀ဲလၢယတကျိးတၢ်ဘၣ်ႉ အိၣ်ထဲယဘၣ်တူၢ်အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်ကလာ် အတၢ်ဆိၣ်တခီ တၢၤလီၤ”
သုးခိၣ်ကျၢၢ်အတၢ်ကတိၤတနီၤ သီၣ်ဒံးဒၣ်လၢယနၢ်ပူၤတုၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤမ့ၢ်၀ဲ= “ၦၤသးစၢ်ဖိတဖၣ်ယလဲၤထီၣ်(ဃန)န့ၣ် ယထံၣ်ဘၣ်ႉ ၦၤမ့ၢ်ဃုထၢထီၣ်အ၀ဲသ့ၣ်လၢကဘၣ်ကဲကရၢခိၣ်ႇ ကဘၣ်ကဲနဲၣ်ရွဲၣ်န့ၣ် စံး၀ဲသါမၤတသ့ဘၣ်ႉ သါမၤတဘၣ်ဘၣ်ႉ အိၣ်ထဲဂုၤအခံပလဲာ်အသးလီၤႉ သုမ့ၢ်ပာ်သးဒံးန့ၣ် သ့ၣ်ညါအီၤလၢသုအံၤ သုတြကၢးဒံးဒီး သုထံသုကီၢ်ဒံးဘၣ်ႉ ကွၢ်လၢယၤအံၤႉ ယဲယပာ်လီၤယသး ယထံယကီၢ်မ့ၢ်အိၣ်န့ၣ်ယပၢအီၤသ့ႇ ယဟံးမူဒါသ့ႇ ယြကၢးဒီးထံကီၢ်လံႉ အဃိန့ၣ်ၦၤတဲယၤကဲကီၢ်ခိၣ်= ယမၤလီၤႉ ၦၤတဲယၤကဲသုးခိၣ်ကျၢၢ်= ယမၤလီၤႉ ယတဂ့ၢ်လိာ်အီၤဘၣ်ႉ ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ် ယပာ်လီၤယသးပၦၤကညီဖိ ပြကၢးဒီးထံြကၢးဒီးကီၢ်လံႉ ပပၢအီၤသ့လံႉအဃိ ယတူၢ်လိာ်အီၤလီၤႉ ဒီးယမၤလီၤ”
မ့ၢ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီလုၢ်ဒိၣ်ၦ့ၤဒိၣ်လၢ ကညီသးစၢ်စၢၤသွဲၣ်သီဖိတဖၣ် ကဘၣ်စိာ်မူစိာ်ဂဲၤအီၤလၢ အတၢ်အိၣ်မူ ပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤႉ ပသုးခိၣ်ကျၢၢ်စိရိၤဖုဘိၣ်မၠးဒ်အတၢ်ကတိၤအသိး အိၣ်မူမၤပိာ်ထွဲ၀ဲ အဂ့ၤကတၢၢ် ဒ်တဲ၀ဲအသိးန့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲမၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢအါန့ၢ်ဒံး ၅၇ နံၣ် အတၢ်ကတိၤလၢခံကတၢၢ်အကျါ တဘီ လၢအကတိၤ၀ဲဖဲ=၂၀၀၄ နံၣ် စးထီၣ်သီအ၀ဲကလဲၤထံၣ်သးဒီး(နအဖ)သုးပဒိၣ်ခ့ၣ်ညူးအခါစံး၀ဲဒ်အံၤ=
“ပမၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢအိၣ်အနံၣ်ယဲၢ်ဆံဘျဲၣ်လံႉ ပတလဲၤထံၣ်လိာ်ကတိၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂ့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် အခီပညီက အိၣ်မနုၤလဲၣ်ႉ ခဲအံၤယကလဲၤႉ တၢ်ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်မ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်တခီ ယကဟဲက့ၤႇ ယကဖီၣ်ထီၣ်စုက၀ဲၤ ဒုးကဒီးသၢၣ်ႉ ယမ့ၢ်ၦၤသုးဖိလီၢ်န့ၣ်=” အအံၤမ့ၢ်ၦၤဒူၦၤဃိၤအတၢ်ကတိၤလီၤႉ
ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် အသုးခိၣ်ကျၢၢ်စိရိၤဖုဘိၣ်မၠးႉ ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢအကီၢ်ခိၣ် လွံၢ်ဂၤတဂၤ ဖုဘိၣ်မၠးႉ ခဲအံၤအ၀ဲလဲၤပူၤကွံာ်ၦၤလံႉ အနီၢ်ခိမ့ၢ်သံဘၣ်ဆၣ် အမံၤတသံ၀ဲနီတဘျီဘၣ်ႉ တၢ်မၤလၢအမၤတ့ၢ်၀ဲတဖၣ် တၢ်ကတိၤလၢအကတိၤတ့ၢ်၀ဲတဖၣ် ကဘၣ်တၢ်ကွဲးနီၣ်မၤဃါက့ၤအီၤလၢ ကညီကလံာ်တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤဒီး အဂ့ၢ်အကျိၤတဖၣ်န့ၣ် တၢ်ကစံၣ်ဃဲၤတဲစိၤက့ၤ၀ဲဆူ ပဖိပလံၤပၦၤကညီကလုာ်လၢခံတစိၤတဖၣ်အကျါ တစိၤဘၣ်တစိၤဒံးန့ၣ်လီၤႉ
လၢ= တံနိ (သ၀ီတါ)
