ခီဖျိခိ၀ံၣ်တၢ်ဆါအဃိ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ကီၢ်ဆၢဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤတဖၣ်အပူၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤအၦ့ၤထီၣ်

လါယူၤလံ ၂၉ သီႇ ၂၀၂၁ နံၣ်ႇ ခ့ၣ်အဲးစံၣ်

တကီၢ်ခါခဲအံၤခီဖျိခိ၀ံၣ်တၢ်ဆါရၤလီၤသးဟဲအါထီၣ်အဃိ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်–ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤတဖၣ်အပူၤ တၢ်မၤဃံးထီၣ်တၢ်နုာ်လီၤဟးထီၣ်အဃိ တၢ်ဖိတၢ်လံၤနုာ်လီၤဟးထီၣ်တချုးဆၢချုးကတီၢ်လၢၤဘၣ်ဒီးတၢ်ၦ့ၤထီၣ်ႇတၢ်ဖိတၢ်လံၤလီၤစှၤ၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် ၦၤအိၣ်လၢဒဲက၀ီၤပူၤတဖၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

တၢ်အိၣ်သးဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်–ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ ခီဖျိခိ၀ံၣ်တၢ်ဆါအဃိ တၢ်မ့ၢ်ဆဲးပာ်ပနီၣ်မၤဃံးထီၣ်တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤဒ်အံၤန့ၣ် ခါဆူညါတၢ်အိၣ်မူတၢ်အိၣ်သးအဂီၢ်ကကီခဲဒိၣ်ထီၣ်၀ဲ အဂ့ၢ်န့ၣ် ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲကမျၢၢ်တဖၣ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

အူးဖၠၣ်ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤ နီၢ်ကဲဖီ စံး၀ဲလၢ“ဖဲတၢ်ဃံးထီၣ်အကတီၢ်အံၤ ကနု၁်လီၤဟးထီၣ်ကီခဲ၀ဲလီၤႉ တၢ်ၦ့ၤစ့ၢ်ကီးထီၣ်ႇအပူၤကွံာ်သိအီၣ်တကိန့ၣ်(၄၀)ဘး ခဲအံၤအိၣ်လၢ(၅၀)ဘးလံလီၤႉ ဟုသးနါက့အပူၤကွံာ်လၢညါတထၢၣ်န့ၣ်(၆၀၀)ဘးႇခဲအံၤထီၣ်လၢ(၇၅၀)ဘးလံလီၤႉ

ကလဲၤတူၢ်ငါလၢတၢ်ချၢနါက့လဲၤတန့ၢ်ႇစ့ဟဲနုာ်စ့ၢ်ကီးတအိၣ်ဘၣ်အဃိ ခဲအံၤအီၣ်လၢ ထံၣ်ဘံၣ်စံၣ်(TBC)ဒုးအီၣ်၀ဲလီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်န့ၣ်လီၤႉ

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ခီဖျိဒဲက၀ီၤအပူၤတၢ်ပာ်ပနီၣ်မၤဃံးထီၣ်တၢ်နုာ်လီၤဟးထီၣ်အဃိ ၦၤဆါတၢ်ဖိလၢဒဲက၀ီၤအပူၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ကမၢ်လီၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤချုးဆၢချုး ကတီၢ်အဂီၢ်ထံၣ်ဘၣ်၀ဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအါမးအဂ့ၢ်န့ၣ် နီၢ်၀ါန့ၢ်ဖီလၢအဆါတၢ်လၢမဲၢ်လးဒဲက၀ီၤပူၤတဂၤ စံး၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ

“တၢ်ဖိတၢ်လံၤအၦ့ၤထီၣ်ခဲလၢာ်လီၤႉ ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ်မၢ်လီၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤသ့ၣ်တဖၣ်တန့ၢ်ဘၣ်ႉ မ့ၢ်၀ံၤဘျီဒုတၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီးတအိၣ်အါအါလၢၤဘၣ်ႉ မ့မ့ၢ်ယတၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ်အိၣ်က့ၤထဲအလီၢ်လံၤလီၤအဃိ ယတဒုးထီၣ်အၦ့ၤဘၣ်ႉ မ့မ့ၢ်ပသၢသၣ်ႇပဲတဖၣ်န့ၣ်မၤထီၣ်အၦ့ၤ ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ်ဘၣ်လဲၤၦ့ၤလၢအသီမီၤနီၤႉ မ့ၢ်ဆဲးလဲၤသးဒ်အံၤခံလါသၢလါဒုတၢ်အိၣ်သးကနးထီၣ်လီၤႉ ဖဲအပူၤကွံာ်စှၤသီန့ၣ်တၢ်ဖံးတၢ်ညၣ်တဖၣ်နုာ်လီၤတန့ၢ်ဘၣ်ႉ ခီဖျိတၢ်ဒိးတၢ်လၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး နုာ်လီၤတန့ၢ်ဘၣ်အဃိ လၢပဂီၢ်န့ၣ်တၢ်အိၣ်သးနးထီၣ်ဒိၣ်မးလံမီၤနီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် အ၀ဲစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်–ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤအပူၤ တၢ်မ့ၢ်ဆဲးကးတံၢ်မၤဃံးထီၣ်၀ဲဒ်အံၤန့ၣ် ၦၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢအကပိာ်ထွဲထီၣ်အခံတဖၣ်ကဟဲနးထီၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် ၦၤအိၣ်ဒဲက၀ီၤပူၤတဖၣ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီ၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

မဲၢ်လးဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤ ကၠိသရၣ်မုၣ်နီၢ်ထံလါဟ့ စံး၀ဲလၢ“ခီဖျိတၢ်(လီၣ်ဒီ)၀ဲဒ်အံၤအဃိ တၢ်ဒိးတၢ်လၣ်ႇတၢ်ဖံးတၢ်ညၣ်ကါသ့ၣ်တဖၣ်ဟဲနုာ်လီၤလၢဒဲက၀ီၤပူၤတန့ၢ်ဘၣ်အဃိ ၦၤကၠိဖိလၢအအိၣ်ဟံၣ်ဒွဲပူၤတဖၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲဟဲအိၣ်ထီၣ်လီၤႉ ခီဖျိကလဲၤမၤအီၣ်မၤအီလၢတၢ်ချၢတညီဘၣ်အဃိ လၢဒဲက၀ီၤအပူၤန့ၣ်ၦၤဟုၣ်တၢ်အါထီၣ်လီၤႉ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီဟဲအိၣ်ထီၣ်လီၤႉ မ့ၢ်ဆဲးကဲထီၣ်ဒ်အံၤဒု တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢအဂၤစ့ၢ်ကီးကဟဲပိာ်ထွဲထီၣ်အခံလီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ခိ၀ံၣ်–၁၉တၢ်ဆါဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်ရၤလီၤသးအဆၢကတီၢ် ထံကီၢ်ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢအဘၣ်ထွဲတဖၣ် ဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်ဘှါရှဲ၀ဲအဃိ ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤလၢအ၀ဲသ့ၣ်တကပၤ ကမၤအဂီၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်တအိၣ်ဘၣ်အဃိ အိၣ်ဒၣ်လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်မၤ၀ဲလီၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ကညီဘၣ်ကီဘၣ်ခဲကမံးတံာ်(KRC)စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

KRC နဲၣ်ရွဲၣ် စီၤၦဲၤစ့ စံး၀ဲလၢ“ၦၤလၢအစိကမီၤအိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ်ကၠီၣ်တဲၣ်ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်လီၤႉ တၢ်လီၢ်ကိးပူၤဒဲးကိးတီၤဒဲးလီၤ မ့ဟ့ၣ်၀ဲအခွဲးလၢလဲၤနုာ်ဒီးလဲၤနုာ်ႇမ့တဟ့ၣ်၀ဲအခွဲးဘၣ်ဒီးလဲၤနုာ်တသ့ဘၣ်ႉ ယဆိမိၣ်လၢတၢ်တခါအံၤကဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးဒီးကၠီၣ်တဲၣ်ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်လီၤႉ ယဆိမိၣ်ဒုမ့ကဲထီၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်ခီန့ၣ် ပကဘၣ်တဲသကိးအီၤဒုကဘၣ်အိၣ်မီၤနီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်န့ၣ်လီၤႉ

မဲၢ်လးဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤကမံးတံာ်ဖိ စီၤဆၢဒ့စ့ၢ်ကီးစံး၀ဲလၢ “ခဲအံၤမ့မ့ၢ်လၢဒဲက၀ီၤၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါဘံၣ်ဘၢတကပၤခီဒုန့ၣ် ရဲၣ်ကျဲၤန့ၢ်၀ဲလၢတၢ်နၢ်ပၢၢ်ပူၤ လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဒ်သိးဒီးဟုသးကျး မၤ၀ဲဒီးယိၤသုး(အီးစီး)လၢတၢ်နၢ်ပၢၢ်ပူၤလီၤႉ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ခဲကိာ်တနွံန့ၣ် ယိၤၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်န့ၣ်ကအိးထီၣ်၀ဲကျဲ တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအသံသိမ့ၢ်ဂ့ၤအဃ့ထီမ့ၢ်ဂ့ၤမီၤနီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့တဲလီၤ၀ဲဒၣ်လၢတၢ်ဖိတၢ်လံၤသ့ၣ်တဖၣ်ဟဲလီၤန့ၣ်နုာ်လီၤလၢဒဲက၀ီၤပူၤတန့ၣ်ဘၣ်ႉ ဒဲက၀ီၤကမျၢၢ်တဖၣ်ကဘၣ်လဲၤထီၣ်ဟံ၀ဲလီၤႉ ဒ်သိးတၢ်ပာ်ပနီၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်ဒီသဒၢတၢ်ဆူးတၢ်ဆါန့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ်ကဘၣ်လူၤပိာ်ထွဲ၀ဲလီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ဒ်ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ဆူၣ်ချ့၀ဲၤကျိၤ ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ၀ဲတုၤလၢလါယူၤလံ ၂၇ သီအနံၤန့ၣ် တကီၢ်ခါကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤ ၦၤကူဘၣ်ဂာ်လၢခိ၀ံၣ်တၢ်ဆါအိၣ်၀ဲ(၅၂၆ႇ၈၂၈)ဂၤဒီး ၦၤသံအိၣ်၀ဲ(၄ႇ၂၆၄)ဂၤန့ၣ်လီၤႉ

ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်–ကီၢ်ပယီၤကီၣ်ဆၢဒီတကျိၤ ကညီႇကရ့ၣ်နံၣ်ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤအိၣ်၀ဲ(၉)ဖျၢၣ်ဒီး ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲၦၤနီၣ်ဂံၢ်ခဲလၢာ်အိၣ်၀ဲတကလီၢ်ဃၣ်ဃၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်က UNHCR ထုးထီၣ်ပာ်ဖျါ၀ဲအသိး သ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ