လါအီကူး ၂၃ သီ, ၂၀၂၄ နံၣ်, ခ့ၣ်အဲးစံၣ်
ကညီကီၢ်စဲၣ်-ဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ကၠဲးထိၣ်ကီၢ်ဆၣ်,(လဲလၢကူ)ကရူၢ်အပူၤဖဲပူၤကွံၥ်လါအီကူး(၂၁)သီဂီၤခီအဆၢကတီၢ်မ့ၢ်လၢပယီၤ သုးကီၣ်ကးနုၥ်လီၤခးဝဲတၢ်ဖဲ(လဲၢ်ပၠၣ်)သဝီအဃၢၤဟံၣ်တဖျၢၣ်ပူၤအဃိဘၣ်သံဝဲ(DVB)တၢ်ကစီၣ်သန့အပှၤမၤတၢ်ကစီၣ်ဖိ(Citizen Journalist-CJ)လၢအမ့ၢ်(ကိဝ့ထိၣ်အူ)တဂၤဒီး(Freelance)ပှၤမၤတၢ်ကစီၣ်ဖိလၢအမ့ၢ်(ကိထဲၣ်မၠဲၣ်သူ)ခံဂၤသ့ၣ်တဖၣ် အံၤအဂ့ၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်လၢဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကစီၣ်ဘူးဒီးအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ(၂၁)သီအနံၤန့ၣ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးဖိ(၃)ဂၤလၢဟဲတုၤအိၣ်ဝဲဖဲ(လဲၢ်ပၠၣ်)သဝီ(ကိထဲၣ်မၠဲၣ်)အဟံၣ်ကရၢၢ်အပူၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်လၢပယီၤသုးကီၣ်ကးတကပၤဟဲနုၥ်လီၤခးဝဲဒၣ်ဒ်အံၤအဖီခိၣ်ဘၣ်သံဝဲတလၢၤကီၢ်စဲၣ်ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကစီၣ်ဖိလၢအမ့ၢ်(ကိဝ့ထိၣ်အူ)ဒီး(ကိထဲၣ်မၠဲၣ်သူ)သ့ၣ်တဖၣ်ဃုၥ်ဒီး(ကၠဲးထိၣ်)တၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးပၥ်ဖှိၣ်ကရူၢ်အပှၤ(၂)ဂၤ,ခဲလၢၥ်(၄)ဂၤအဂ့ၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်နုၥ်လီၤကဝီၤတံၢ်ခးဝဲဖဲ(ထဲၣ်မၠဲၣ်)အဟံၣ်ကရၢၢ်အပူၤန့ၣ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးကရူၢ်အပှၤပူၤဖျဲးကွံၥ်ဝဲတဂၤမီၤနီၤ. ပှၤလၢသံအစိၣ်သ့ၣ် တဖၣ်န့ၣ်ဒုတၢ်တက့ၤန့ၢ်ဘၣ်ဘၣ်. ပှၤအစိၣ်ဟဲတုၤဝဲလၢကၠဲးထိၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်(၂)စိၣ်လီၤ.” အဂ့ၢ်ပှၤလၢအဘူးဒီးတၢ်ကစီၣ်ဖိ(ကိ ထဲၣ်မၠဲၣ်သူ)တဂၤစံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်နုၥ်လီၤခးဝဲတၢ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်(ကိဝ့ထိၣ်အူ)ဒီးတၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးဖိတဂၤဘၣ်ဒိသံကွံၥ်ဝဲဖဲန့ၣ်တဘျီဃီဒီးမ့မ့ၢ်လၢ(ကိထဲၣ်မၠဲၣ်သူၤ)ဒီးတၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးဖိလၢအအိၣ်တ့ၢ်တဂၤခီန့ၣ်ပယီၤသုးကီၣ်ကးက့ၤဖီၣ်ကိးဝဲဝံၤအလီၢ်ခံမၤသံကွံၥ်ဝဲဒၣ်အဂ့ၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်အသိးပှၤ(၄)ဂၤအံၤအစိၣ်န့ၣ်တၢ်တဟ့ၣ်လီၤက့ၤဝဲဆူအဟံၣ်ဖိဃီဖိအအိၣ်ဘၣ်ဒီးဒွဲၣ်အူထီၣ်က့ၤဝဲအဂ့ၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်လၢလီၢ်ကဝီၤဂံၢ်ခီၣ်ထံး တၢ်ကစီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
(DVB)တၢ်ကစီၣ်သန့တကပၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်ထွဲဒီး(ကိဝ့ထိၣ်အူ),(ထဲၣ်မၠဲၣ်သူ)သံတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်ဒ်တၢ်ကစီၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အသိးဒ်သိးကမၤန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကစီၣ်လၢအလီၤတံၢ်လီၤဆဲးဒီးအမ့ၢ်အတီအဂီၢ်လၢမူဒါအိၣ်ဝဲအဖီခိၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဟူးဂဲၤရ့လိၥ်ဟံန့ၢ်ဝဲတၢ်ကစီၣ်လီၤဒီးလၢတၢ်ခးသံအဝဲသ့ၣ်တၢ်အိၣ်သးအံၤပူၤန့ၣ်တမ့ၢ်ပှၤလၢအစိၥ်စုကဝဲၤဘၣ်အဂ့ၢ်တၢ်ကစီၣ်အပူၤပၥ်ဖျါဝဲန့ၣ်လီၤ.
“ကိဝ့ထိၣ်အူန့ၣ်မ့ၢ်ပှၤမၤတၢ်လၢပျီပူၤတဂၤဒီးမ့ၢ်ဝဲတၢ်ကစီၣ်ဖိအဂ့ၤတဂၤလၢထုးထီၣ်တၢ်ကစီၣ်,လူၤတၢ်ကစီၣ်လၢအလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဂၤလီၤ. မ့မ့ၢ်လၢ(ကိထဲၣ်မၠဲၣ်အူ)နါက့န့ၣ်ဖဲပှၤထီဒါပၥ်ဖျါထီၣ်သးအခါန့ၣ်အဝဲဒိတၢ်ဂီၤမူတၢ်ကစီၣ်အဃိတၢ်ခးဘၣ်အီၤလၢကျိ ဒီးတၢ်ဖီၣ်အီၤဝံၤဘၣ်လီၤလၢဃိၥ်ပူၤမီၤနီၤ. ဖဲဟဲက့ၤဟးထီၣ်လၢဃိၥ်ပူၤဝံၤန့ၣ်ဆဲးမၤကဒီးတၢ်ကစီၣ်တၢ်မၤလီၤ. ပှၤသးစၢ်ဒ်သိးအ ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်မၤသံဒ်အံၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်လီၤမၢ်ဖးဒိၣ်တခါညါလီၤ.” အဂ့ၢ်တၢ်ကစီၣ်ဖိလၢအမၤသကိးဘၣ်တၢ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်တ ဂၤစံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
ဒ်သုးကီၣ်ကးအတၢ်ရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ပၥ်ဖျါဝဲလၢတၢ်ပၢၢ်ဆၢသုးပၥ်ဖှိၣ်ဟဲတုၤအိၣ်တၢ်အလီၢ်တၢ်ကစီၣ်အသိးဘၣ်တၢ်နုၥ်လီၤခးဝဲဒီးဖီၣ်ဝဲအဖီခိၣ်ဘၣ်သံကွံၥ်ဝဲ(၄)ဂၤဒီးဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးထီၣ်အသး(၇)ဂၤအဂ့ၢ်တၢ်ကွဲးပၥ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
(ကိဝ့ထိၣ်အူ)သးနံၣ်(၂၆)နံၣ်တဂၤအံၤဖဲသုးဟံးန့ၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဝံၤအလီၢ်ခံမ့ၢ်လၢထီဒါပၥ်ဖျါထီၣ်သးအဃိတၢ်ထုးထီၣ်တၢ်ကလုၢ်လၢ(ကွီၢ်-၅၀၅)ဒီးဘၣ်အိၣ်ကဒုအသးလၢဟံၣ်ပူၤဖးယံၥ်ဖးထၢအဖီခိၣ်အဝဲထီၣ်ဝဲတၢ်ကစီၣ်တၢ်သိၣ်လိသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးအိၣ်ဆၢထၢၣ် မၤက့ၤတၢ်မၤဒ်တၢ်ကစီၣ်ဖိတဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိး(ကိထဲၣ်မၠဲၣ်)လၢအသးနံၣ်အိၣ်(၂၈)နံၣ်အံၤဖဲ(၂၀၂၁)နံၣ်လါမးၡးအတီၢ်ပူၤတၢ်ထီဒါသုးမီၤစိရိၣ်ဒီးတၢ်ပၥ်ဖျါထီၣ်သးအကျါဖဲအဝဲလူၤတၢ်ကစီၣ်ဒိတၢ်ဂီၤမူအတီၢ်ပူၤသုးကီၣ်ကးခးအီၤဒီးဖီၣ်ဝဲအီၤဝံၤတၢ်ပၥ်လီၤအီၤလၢဃိၥ်ပူၤတဂၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲဟဲက့ၤဟး ထီၣ်ကဒါက့ၤအလီၢ်ခံအဝဲဆဲးမၤဒံးဝဲတၢ်ကစီၣ်ဒ်(Freelance)တဂၤအသိးအဂ့ၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်လၢပှၤအိၣ်ဘူးဒီးအီၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
ကီၢ်ပယီၤအပူၤစးထီၣ်လၢသုးမီၤစိရိၣ်ဟံန့ၢ်ဆူၣ်ကွံၥ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤဝံၤအလီၢ်ခံတၢ်ကစီၣ်(Media)သ့ၣ်တဖၣ်တၢ်ပံးကွံၥ်ဝဲဒီးတၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤပှၤမၤတၢ်ကစီၣ်ဖိလၢကျဲအဘိဘိအသိးလၢဃိၥ်သ့ၣ်တဖၣ်ပူၤတၢ်ကစီၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢအတဟဲက့ၤထူၣ်ဖျဲးထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒံးဝဲ(၅၀)ဂၤအဂ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤတၢ်ကစီၣ်သဘျ့ကီၣ်ကး(IPCM)ထုးထီၣ်ပၥ်ဖျါဝဲန့ၣ်လီၤ.
