လါယူၤ ၂၂ သီႇ၂၀၁၉ နံၣ်ႇစးအဲၣ်ဆူ
တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲ ကီၢ်ဆၢခီကီၢ် တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ႇ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ခါဆူမဲာ်ညါတၢ်အိၣ်သးကဂ့ၤထီၣ်အဂီၢ် ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ် အတၢ်မၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်လိၣ်ဒံး၀ဲ အဂ့ၢ် မဲၢ်တီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ် မူဒါခိၣ် ဒီကထၢၣ်စ့ၣ်သံၣ်ယၣ်မီၣ်စံးလီၤ၀ဲဖဲတၢ်မၤလၤကပီၤ မဲၢ်တီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်နံၣ် ၃၀ၦဲၤထီၣ် အမူးႇ ဖဲ လါယူၤ၂၂သီအနံၤန့ၣ်လီၤ.
ကတီၢ်အံၤ ကီၢ်ဆၢတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ တၢ်ခးလိာ်အသးစှၤလီၢ်သနာ်က့ ခီကီၢ်တဖၣ်နုာ်လီၤဟးထီၣ်အါထီၣ်ဒီး ခီကီၢ်ၦၤကမျၢၢ် သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒံး၀ဲအဖီခိၣ် လၢအ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်န့ၣ် ထဲဒၣ်မဲၢ်တီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်တခါဧိၤ ဆၢထၢၣ်၀ဲတန့ၢ်ဘၣ်အဂ့ၢ် ဒီကထၢၣ်စ့ၣ်သံၣ်ယၣ်မီၣ်စံး၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ဒီကထၢၣ်စ့ၣ်သံၣ်ယၣ်မီၣ်တဲ၀ဲ“လၢပ၀ဲကီၢ်ဆၢဖိသၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ခါဆူညါကသိၣ်ဘၣ်တၢ်လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ႉ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် အိၣ်ဖျဲၣ်လံာ်အုၣ်သးလၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤႉ တကတီၢ်ဃီ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤဂ့ၤဂ့ၤလၢကသံၣ်ဒၢးႇတၢ်ဆါဟံၣ်ဖဲအံၤအဃိ ထဲပ၀ဲတဖုပဆၢထၢၣ်တန့ၢ်ဘၣ်အဃိ လိၣ်၀ဲလၢထံကီၢ်ခံဘ့ၣ်ပဒိၣ်တဖၣ်ကဆီၣ်မၤစၢၤၦၤဒိၣ်ဒိၣ်အါအါလီၤႉ”တဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
လၢန့ၢ်အမဲာ်ညါကတီၢ်အံၤထံဂုၤကီၢ်ဂၤမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်ႇၦၤဂ့ၢ်၀ီႇထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ႇ ဘၣ်ဃးကီၢ်ဆၢတၢ်လီၢ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ႇ ကီၢ်ပူၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်အိၣ်တဖၣ်အဃိ မဲၢ်တီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်စ့ပာ်ကီာ်အဂီၢ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတဖၣ်ဆီတလဲကွံာ်အသးအဖီခိၣ် ကဆဲးဂဲၤဆၢထၢၣ်ကန့ၢ်အဂီၢ် ဘၣ်ဂုာ်ကျဲး စၢးဟူးဂဲၤအဂ့ၢ်ဒီကထၢၣ်စ့သံၣ်ယၣ်မီၣ်တဲအါထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
နံၣ်လၢအပူၤကွံာ်တဖၣ်အပူၤ မဲၢ်တီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ် အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ႇ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ တၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် တၢ်မၤဘူၣ်ကစၢ်တဖၣ် လၢအမၤ စၢၤတ့ၢ်တၢ်တဖၣ်ဟဲစှၤလီၤ၀ဲဒီး မဲၢ်တီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤ တၢ်တၤတၢ်ဟဲအိၣ်ထီၣ်အဖီခိၣ် ၦၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်ဟဲစှၤလီၤ၀ဲဒိၣ်ဒိၣ်အါအါဒီး ၦၤမၤတၢ်ဖိတၢ်ဒိးန့ၢ် တဖၣ်ဟဲစှၤလီၤန့ၣ်လီၤ.
တကီၢ်ခါ မဲၢ်တီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်အံၤ တနံၣ်အတီၢ်ပူၤ ကူစါယါဘျါန့ၢ်၀ဲၦၤဆါ အနီၢ်ဂံၢ်တကလီၢ်ဃၣ်ဃၣ်ဒီး တနံၣ်အံၤဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ၦၤကၠိဖိ(၈၅၀)ဂၤ လၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တၢ်လိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤႉ ဒီး လၢဆူၣ်ချ့တကပၤ ကမၤၦဲၤက့ၤတၢ်လီၤဟိတဖၣ်အဂီၢ် ဒုးအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်၀ဲစၢၤသွဲၣ်ဆူၣ်ချ့ၦၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်ကိးနံၣ်ဒဲးအဂ့ၢ် မဲၢ်တီၣ် တၢ်ဆါဟံၣ်တဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
တနံၣ်အံၤတၢ်မၤ၀ဲမဲၢ်တီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်နံၣ်(၃၀)ၦဲၤထီၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤ ကီၢ်ဆၢဆူၣ်ချ့ကရၢႇ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ကရူၢ်ခၢၣ်စးတဖၣ်ႇတၢ်မၤဘူၣ်ကစၢ် တဖၣ်ႇကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တနီၤႇကီၢ် ပူၤထံရူကီၢ်သဲးကရူၢ်ခၢၣ်စးတဖၣ်ႇ ခီကီၢ်ကမျၢၢ်တနီၤဒီးကၠိဖိသးစၢ်ခဲလၢာ်ပာ်ဖှိၣ်(၂ႇ၀၀၀)ဃၣ်ဃၣ်ဟဲထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ တၢ်ရဲၣ်တၢ် ကျဲၤအပူၤဒီကထၢၣ်စ့ၣ်သံၣ်ယၣ်မီၣ်ကတိၤလီၤတၢ်၀ံၤ တၢ်မၤကစၢ်တဖၣ်ႇ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကရၢကရိခၢၣ်စးတဖၣ်ႇၦၤတမှံၤလီၤဆီ လၢဘၣ်တၢ်ကွဲမုာ်သ့ၣ်တဖၣ်ကတိၤလီၤတၢ် စုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ.
ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကရၢကရိတဖၣ် ခၢၣ်စးအကျါတဂၤ (ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်) ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ကရၢခိၣ်(၂) လီၢ်လံၤ ပဒိၣ်နီၢ်စံၣ်ဖိရၤစ့ၤစံးလီၤ၀ဲဒၣ် လၢ“ ကီၢ်ပယီၤအပူၤ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး တအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤဒံးဘၣ်ႉ ၦၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ဒီးဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်အခွဲးအယာ်တဖၣ်အံၤ တုၤဆၢကတီၢ်အံၤ တအိၣ်နီ တမံၤဒံးဘၣ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါခဲလၢာ်လီၤႉ လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပၦၤတ၀ၢသ့ၣ်တဖၣ် ပသဂၢၢ်ဘၣ် တၢ်တၢ်ကီတၢ်ခဲ လၢဘၣ်အိၣ်လၢကီၢ်ဆၢ ခီကီၢ်ဒီး ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤလီၤႉ (INGO) သ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်လီၤစှၤလီၤဖးဒိၣ်လံႉ ဆၢကတီၢ်အံၤတမ့ၢ်လၢကဘၣ်မၤလီၤစှၤတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်လၢကတီၢ်အံၤဘၣ်ႉ ပ၀ဲမဲၢ်တီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်သနာ်က့ တၢ်လိၣ်တဖၣ်လိၣ်အါန့ၢ်ဒံးအပူၤကွံာ်လီၤႉ”အဂ့ၢ် တဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ
ကီၢ်ပယီၤအပူၤ ကမျၢၢ်ပဒိၣ်ဆီတလဲအသး၀ံၤ ထံကီၢ်အပူၤ တၢ်ဆီတလဲတနီၤကဲထီၣ်အသးအသိး တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်နုာ်လီၤ၀ဲဆူကီၢ်ပယီၤပူၤအဃိ ကီၢ်ဆၢ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ႇ ဆူၣ်ချ့တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်စှၤလီၤ၀ဲဒီး ကရူၢ်လၢအဟူးဂဲၤမၤစၢၤတၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး သဂၢၢ်ဘၣ်ဒီးတၢ်တၤတၢ်အါဒိၣ်မးအဂ့ၢ်ဂံၢ်ခီၣ်ထံးကရူၢ်တဖၣ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
ဖဲအပူၤကွံာ် ၁၉၈၈နံၣ်ကတီၢ် ကီၢ်ပယီၤဒီဘ့ၣ်ကမျၢၢ်ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအိၣ်ထီၣ်၀ဲအခါ သုးပဒိၣ် မၤဟးဂီၤကွံာ်အၢအၢသီသီအဃိ ၦၤထီဒါ ပဒိၣ်တဖၣ် ဟဲတုၤ၀ဲဒၣ်လၢကီၢ်ဆၢတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤလၢအကထိန့ၣ်လီၤႉ လၢကအံးထွဲကွၢ်ထွဲ၀ဲ ၦၤလၢအဟဲတုၤဖဲ ကီၢ်ဆၢတဖၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ် ဒီကထၢၣ်စ့ၣ်သံၣ်ယၣ်မီၣ်အံၤ တီခိၣ်ရိၣ်မဲ၀ဲ ဆူၣ်ချ့ၦၤမၤသကိးတၢ်ဖိ ၆ဂၤအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲမဲၢ်တီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်အံၤဖဲ ၁၉၈၉နံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
