ထံအလွဲၢ်ဆီတလဲသးအံၤ တပၣ်ဃုာ်ဒီးဂ၁်လၢအမၤဘၣ်ဒိတၢ်ဘၣ်အဂ့ၢ် ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ်စံး၀ဲ

လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၃၀ သီႇ ၂၀၂၀ နံၣ်ႇ နါ၀့ၤဖၠိစၣ်

ကညီကီၢ်စဲၣ် ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ဆၣ် ဃိၣ်လိာ်ကျိမုၢ်နုာ်တကပၤ ကမါဒီးထံကမျၢလၢအလွဲၢ်ဆီတလဲသးတဖၣ်အံၤ တဘၣ်မၤဒိဘၣ်ထံး၀ဲၦၤကညီဒီးတပၣ်ဃုာ်၀ဲဒၣ်ဂာ်လၢအမၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ကီၣ်စဲၣ်ပဒိၣ်အံၤရှဲပၠးတဲနၢ်ပၢၢ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ဖဲလါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၂၆ သီအနံၤ ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ဆၣ်ႇ ပါကိဒူသ၀ီကရူၢ် ကီၣ်ပတဲၤသ၀ီႇ တီခၢၣ်သးကၠိပူၤ တၢ်မၤ၀ဲ ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်သ့ၣ်ညါရှဲပၠးတဲနၢ်ပၢၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤန့ၣ် ကညီကီၢ်စဲၣ် ပဒိၣ်ကရူၢ်ဖိ ကိတိာ်တဖၣ် ရှဲပၠးစံး၀ဲလီၤ၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ကီၢ်စဲၣ်ၦၤဂ့ၢ်၀ီကိတိာ် အူဘိၤဘိၤ၀့ၤမီၤ စံး၀ဲလၢ“ဒ်တၢ်မၤကွၢ်အစၢထီၣ်ခဲအံၤအသိးန့ၣ် အစၢထီၣ်၀ဲ လၢတဘၣ်ဃးဒီးလၢၢ်သွဲၣ်လးဘၣ်လီၤႉ ဂာ်လၢအပၣ်ဃုာ်လၢတကီၢ်ခါခဲၤအံၤအသိးစ့ၢ်ကီး ဒ် WHO (ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ကရူၢ်)တၢ်ပာ်ပနီၣ်အသိး လီၤပလိာ်အသးခဲလၢာ်လီၤႉ တခါလီၤ ခီဖျိထံကမျၢတပူၤန့ၣ်ထံအိၣ်စှၤအဃိ PH အပတီၢ်လီၤ၀ဲတစဲးလီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်အပတီၢ်လီၤ၀ဲအံၤစ့ၢ်ကီး လၢဃိၣ်လိာ်မုၢ်ထီၣ်တကပၤစ့ၢ်ကီးဒ်သိးသိးအ၀ဲအံၤလီၤႉ ၀ံၤဘျီဖဲတၢ်ရှဲပၠး၀ဲအကျါန့ၣ် ဒ်ယပၣ်ၦၤကူၣ်ဘၣ် ကူၣ်သ့တဂၤဃုထံၣ်န့ၢ်အစၢအသိး အစၢထီၣ်လၢတမၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးကမျၢၢ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဘၣ်လီၤ” အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲဒၣ်ဖဲတၢ်ရှဲပၠးတဲနၢ်ပၢၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤန့ၣ်လီၤႉ

တၢ်မၤ၀ဲတၢ်ရှဲလဲတဲနၢ်ပၢၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤန့ၣ် ကညီကီၢ်စဲၣ် ၦၤဂ့ၢ်၀ီကိတိာ် အူဘိၤဘိၤ၀့ၤမီၤႇ ကီၢ်စဲၣ်တၢ်တိာ်ကျဲၤ ၦၤပၢၤစ့ဒီး ၀့ၢ်တၢ်ဃံတၢ်လၤ၀ဲၤကျိၤကိတိာ် အူသါနဲၤႇ တၢ်ပၢၤဃာ်ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်၀ဲၤကျိၤႇ ကမျၢၢ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့၀ဲၤကျိၤႇ ပၢပြးတီခိၣ်ရိၣ်မဲ၀ဲၤကျိၤႇ ညၣ်တၢ်မၤ၀ဲၤကျိၤႇ ကမျၢၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စး နါသါသါလွ့ၤ ကညီပၣ်တံၣ်ကရၢဖိ နါစ့ၤအွၤႇ ဒူသ၀ီၦၤပၢဆှၢတၢ်တဖၣ်ဃုာ်ဒီးသ၀ီဖိတဖၣ် ဟဲထီၣ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃးထံအလွဲၢ်ဆီတလဲသးအစၢအံၤ တၢ်ကမၤ၀ဲတုၤလၢလီၢ်က၀ီၤ ကမျၢၢ်တဖၣ်တူၢ်လိာ်၀ဲတစု ကသမံသမိး၀ဲဒၣ်တလီၢ်လီၢ်အသိး ခီဖျိဂာ်လၢၢ်ကမူၣ်တၢ်မၤလီၢ်အံၤ ပာ်ပူၣ်ထီၣ်ဃာ်လၢၢ်သွဲၣ်လးတဖၣ်အကျိၤအကျဲအဃိ လီၢ်က၀ီၤဖိတဖၣ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီတၢ်အိၣ်၀ဲအဖီခိၣ် ကက့ၤတီၣ်ဖျါထီၣ်၀ဲဆူဂာ်လၢၢ်ကမူၣ်တၢ်မၤလီၢ်ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်အအိၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ် ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ကမါလၢအအိၣ်ဘူးဖဲယ့ၤတွ့ကိဒူသ၀ီ၊ႇနၣ်ကိသ၀ီတဖၣ်တနီၤန့ၣ် နိၣ်လၢအအိၣ်ဘူးဒီးဂာ်လၢၢ်ကမူၣ်တၢ်မၤလီၢ်အံၤ ဖဲတၢ်ထိၣ်သတြီၤ၀ဲဒၣ်ဒီးထံအီကဆှီအတၢ်ပာ်ပနီၣ်အသိးအခါ ထံအလွဲၢ်ႇ ထံဒုဘၣ်အၢတဖၣ်အံၤ ပထံၣ်ဘၣ်လၢတလၢ၀ဲဒၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အသိး ထံကမျၢအပူၤတနီၤန့ၣ်ထံဂာ်ဆံၣ်သဟီၣ်အံၤ ပထံၣ်ဘၣ်လၢလီၤစှၤ၀ဲဒၣ်လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်ဃာ်အဖီလာ်အဂ့ၢ်န့ၣ် တၢ်ကတီၤခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်၀ဲၤကျိၤႇ ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ရ့ၣ် ၦၤနဲၣ်တၢ် အူကၠီၤဆါရှဲပၠး၀ဲအသိးသ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ

ငပၠီတီသ၀ီ စီၤစ့ၤမၠ့ၣ်အီၤ စံး၀ဲလၢ “အ၀ဲသ့ၣ်တဲ၀ဲလၢ ထံတခါအံၤတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တအိၣ်ဘၣ်သူန့ၢ်၀ဲလီၤႉ ဘၣ်ဆၣ် လၢကအီအဂီၢ်န့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီးအုၣ်ကီၤအသးလၢလၢၦဲၤၦဲၤတဘူၣ်ဘၣ်ႉ အ၀ဲသ့ၣ်တဲ၀ဲ လၢဖၣ်အၣ်စ့ၢ် ကီးထံကမျၢအိၣ်၀ဲလီၤႉ တဲ၀ဲလၢၦ့ၤအီ၀ဲထဲထံကဆှီလီၤႉ ၀ံၤဘျီထံအ၀ဲအံၤတဆီတလဲဘၣ်ႉ ပ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ်ထံ တခါအံၤပထံၣ်ဘၣ်ကိးမုၢ်နံၤဒဲးလီၤအဃိ ထံအံၤဆီတလဲ၀ဲလီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်တဟဲကဲထီၣ်ဒ်သိးလၢညါဒံးဘၣ်ႉ မ့ၢ်ကဲထီၣ်ဒ်ညီနုၢ်အသိးဒုအီဘူၣ်၀ဲလီၤ” အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်န့ၣ်လီၤႉ

ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ် အတၢ်ရှဲပၠးကမျၢၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤ တဲ၀ဲလၢထံတဖၣ်အံၤ ဒ် WHO တၢ်ပာ်ပနီၣ်အသိး တၢ်ဘၣ်ယိၣ်တအိၣ်အီသ့၀ဲဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်ကမျၢၢ်ကရူၢ်တနီၤသမံသမိးတၢ်အိၣ်သးဒီးထံၣ်၀ဲလၢ ထံကမျၢတနီၤန့ၣ် ဒ် WHO တၢ်ပာ်ပနီၣ်အသိး တကြၢးအီဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ကမျၢၢ်ကရူၢ်တကပၤစ့ၢ်ကီး ဖဲအပူၤကွံာ်လါအီးကထိဘၢၣ်အခါန့ၣ် ရှဲပၠးဃာ်အိၣ်၀ဲလီၤႉ

ဖဲလါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၂၆ သီအနံၤ ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ်ရှဲပၠးတဲနၢ်ပၢၢ်၀ဲတၢ်သမံသမိးအစၢအံၤ မ့ၢ်၀ဲဒၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢအပူၤကွံာ် ၂၀၁၉ လါအီးကထိဘၢၣ်အကတီၢ် ထံစးထီၣ်သူညၣ်သံအခါလီၤဒီး ဖဲ ၂၀၂၀ နံၣ်ႇ လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၄ သီအနံၤ ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ်လဲၤသမံသမိး၀ဲဒီးဒိးန့ၢ်၀ဲတၢ်အစၢတဖၣ်အံၤ ဖဲတၢ်တနံၤဃီအ၀ဲန့ၣ်ရှဲပၠး၀ဲလၢအဖိးသဲစးတအိၣ်၀ဲဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ကညီတၢ်အိၣ်ခိးကွၢ်ဟုၣ်ကွၢ်စူၣ်(Karen River Watch-KRW) စီၤဟဲစ့ စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်န့ၣ်လီၤႉ

“ဟဲရှဲပၠး၀ဲတၢ်အိၣ်သးခဲအံၤတဖၣ်အံၤဒီး တကီၢ်ခါတၢ်အိၣ်သးကဲထီၣ်သးအံၤမ့ၢ်အမ့ၢ်အတီထဲလဲၣ်န့ၣ် ပ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ်လီၤထုးထီၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်သံကွၢ်လီၤႉ ၀ံၤဘျီတဲ၀ဲလၢ လီၢ်က၀ီၤဖိတဖၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်တဖၣ် တဘၣ်တီၣ်ထီၣ်လၢ(Facebook)ပူၤဘၣ်ႇ မ့ၢ်တီၣ်ထီၣ်န့ၣ် ဒ်တၢ်ဘျၢသဲစးအိၣ်အသိး ကဟံးအရ့လီၤတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ စံၣ်ပ့ၣ်ကိတိာ်ရှဲပၠးစံး၀ဲလီၤ” အဂ့ၢ်န့ၣ် စီၤဟဲစ့ ဆဲးစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ဘၣ်ထွဲဒီးထံအလွဲၢ်ဆီတလဲသးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ကမျၢၢ်တၢ်ကရၢကရိတဖၣ်အကျါ MATA (ကညီကီၢ်စဲၣ်)ဒီး စ့လါအမံၣ်မၠ့ၣ်ကရူၢ်တဖၣ် ဖဲ ၂၀၂၀ နံၣ်ႇ လါအီးကူးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် ဆှၢထီၣ်လံာ်လၢအဖိးသဲစးဆူ ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ်အအိၣ်ဘၣ်ဆၣ် တၢ်မၤအံၤအ၀ဲသ့ၣ်ဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်၀ံၤလံဒီး ကမျၢၢ်တၢ်ကရၢကရိတဖၣ် တဘၣ်လိၣ်ဃိထံသမံသမိးဘၣ်အဂ့ၢ်ႇ မ့ၢ်မၤ၀ဲန့ၣ်ကဟံ၀ဲအ&့လီၤအဂ့ၢ်န့ၣ် အ၀ဲဆဲးစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ