လါယနူၤအါရံၤ ၁၉ သီႇ ၂၀၂၁ နံၣ်ႇ စးအဲၣ်ဆူ
စးထီၣ် ဖဲ၂၀၂၁ နံၣ်န့ၣ် တၢ်ကစးထီၣ်သူ၀ဲ ပဒိၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲသီ(New Peace Architecture)အံၤ သဂၢၢ်၀ဲအသိး အမိၢ်လံၤမိၢ်ၦၢ်ကဖျါထီၣ်နီၢ်နီၢ်အဂီၢ် မုၢ်လၢ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် KNU-ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
စးထီၣ်ဖဲ ၂၀၁၈ နံၣ် တုၤလၢ ၂၀၂၀ နံၣ်တစု တၢ်မၤ၀ဲဒၣ်တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲ တဘၣ်ဂီၢ်ဘၣ်ဒွါဘၣ်အံၤ ဒ်သိးကဘှီဘၣ်၀ဲအဂီၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးဆီၣ်တခူထီၣ်၀ဲအဘျီဘၣ်အဘျီဘၣ်ဆၣ် ခဲအံၤပဒိၣ်စးထီၣ်တဲ၀ဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲသီဒ်အံၤအဖီခိၣ် ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် နဲၣ်ရွဲၣ်ခိၣ်ကျၢၢ် ပဒိၣ်စီၤတၢ်ဒိၣ်မူ စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်ဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ
“ခဲအံၤပက့ၤနၢ်ဟူကဒါလၢ New Peace Architecture လီၤမီၤႉ တၢ်အံၤ လၢပဒိၣ်အဂီၢ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကမ့ၢ်၀ဲတၢ်ထံၣ်အသီတခါကသ့လီၤဘၣ်ဆၣ် တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကိးဘျီဒဲးဒ်ပဆီၣ် တခူစံးပာ်၀ဲအသိး လၢကဘှီဘၣ်ဆီတလဲ၀ဲအဂီၢ် ခဲအံၤန့ၣ်ဟဲစံးကတိၤအိၣ်၀ဲလံလီၤႉ အဃိန့ၣ် ပသးခုလီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်တဘၣ်မ့ၢ်ထဲတဲတခါဧိၤဘၣ်ဒီး ကျဲသနူအသီဆီတလဲနီၢ်ကီၢ်ဧါ တဆီတလဲဘၣ်ဧါန့ၣ် ကအိၣ်ခိးကွၢ်၀ဲလီၤ” အဂ့ၢ်န့ၣ် ပဒိၣ်စီၤတၢ်ဒိၣ်မူ စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
New Peace Architecture အံၤ ဖဲအပူၤကွံာ် လါယနူၤအါရံၤ ၁ သီအနံၤ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်နံၣ်ထီၣ်သီမုၢ်နံၤအခါန့ၣ် ထံကီၢ်ၦၤဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ်ဖိ ဒီၣ်အီၣ်ဆါဆူၣ်ကၠံၤအံၤ ဖဲစံးကတိၤလီၤတၢ်လၢကမျၢၢ်အမဲာ်ညါအခါ စးထီၣ်ထၢနုာ်ဟ့ၣ်ဒုသ့ၣ်ညါ၀ဲအသိးႇ ဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၈ သီအနံၤစ့ၢ်ကီး ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်မုာ်တၣ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲသီအံၤ ဖဲတၢ်မၤရှဲလဲ၀ဲတၢ်ကစီၣ်အမူး ဖဲန့ၣ်ပၠံၣ်တီၣ်အခါစ့ၢ်ကီး ထံကီၢ်ကီၢ်ခိၣ်ရူ ၦၤကတိၤတၢ်ပၢ အူစီၣ်ထ့ စံးဘၣ်ၦၤမၤတၢ်ကစီၣ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ
ပဒိၣ်အံၤ ကတၢၣ်ပီၣ်တဲသကိး၀ဲတဒ်သိးဒီးလၢညါအပူၤကွံာ်ဘၣ် ကလဲၤ၀ဲတုၤလၢတၢ်အိၣ်သး လၢကမၤဖျါထီၣ်အမိၢ်လံၤမိၢ်ၦၢ်န့ၢ်တစုဒီး တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲအဒိသီလၢတၢ်ကမၤဖျါ ထီၣ်အမိၢ်လံၤမိၢ်ၦၢ်အံၤ Peace Building (တၢ်သူၣ်ထီၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်)ႇ State Building (တၢ်သူၣ်ထီၣ်ထံကီၢ်)ဒီး Nation Building (ကလုာ်အတၢ်ပနီၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်ကီၢ်စၢဖှိၣ်က့ၢ်ဂီၤအတၢ်ပနီၣ်)တၢ်မၤအကျဲ ၃ ခါ အံၤကလဲၤ၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် အူစီၣ်ထ့ စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
“တၢ်လၢပမုၢ်လၢ်ဃာ်န့ၣ် ပဒိၣ်အံၤ တဘၣ်မ့ၢ်ထဲလၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်မၤအကျဲ(Political Process) တခါဧိၤဘၣ်ဒီး ကဘၣ်ပၣ်ဃုာ်ဒီး National reconciliation spirit (ကလုာ်တၢ်ဘၣ်ဂီၢ်ဖိးဒ့က့ၤအသး)န့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ပထံကီၢ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဂ့ၢ်ကီဒီးတၢ်တၤတၢ်အံၤ အိၣ်၀ဲထဲခံခါလီၤႉ မ့ၢ်၀ဲဒၣ်သုးမီၤစိရိၤသနူဒီး ကလုာ်တၢ်ဒိၣ်စိသနူလီၤႉ သုးမီၤစိရိၤသနူကလီၤမၢ်၀ဲဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ကလုာ်ဒိၣ်စိသနူမ့ၢ်ဆဲးအိၣ်ဒံး၀ဲန့ၣ် တမ့ၢ်လၢသူၣ်ထီၣ်ဖဲၣ်ဒရၢၣ်ကီၢ်စၢဖှိၣ်ကန့ၢ်၀ဲနီတဘျီလၢၤဘၣ်”အဂ့ၢ်န့ၣ် ပဒိၣ် စီၤတၢ်ဒိၣ်မူ ဆဲးစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ဘၣ်ထွဲဒီးတကီၢ်ခါတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲအဒိသီအံၤ ပဒိၣ်တကပၤ ဒုးသ့ၣ်ညါ၀ဲလၢအဖိးသဲစးတအိၣ်ဒံးဘၣ်အဃိ တသ့ၣ်ညါဘၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဒံးဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ်လၢအမၤ၀ဲတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတဖၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ရၢၣ်ခၢၣ်ကီၢ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးပၣ်တံၣ်(ALP)ၦၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ=၂ အူခဲၤစိနဲၤအီၤ စံး၀ဲ “နၢ်ဟူလၢ ပဒိၣ်အံၤကလဲၤ၀ဲဒီး(New Peace Architecture)လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်ဘၣ်ကွၢ်လၢအပူၤကွံာ်လဲၤ၀ဲဒီး(New Peace Architecture)အဖီခိၣ်အံၤ အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်အရဲၣ်ကျဲၤဃာ်၀ဲဒ်လဲၣ်ခီန့ၣ် ပ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ်ဆိကမိၣ်တယာ်ကွၢ်တဘၣ်ဒံးဘၣ်ႉ ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်ဘၣ်ကွၢ်လၢ အပူၤကွံာ်လဲၤဃာ်၀ဲ(Peace Architecture)အဖီခိၣ် မ့ၢ်ကွဲးလီၤ၀ဲလၢအသီန့ၣ် ကမျၢၢ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ မ့ၢ်အကဂ့ၤဒိၣ်တဆဲးဧါန့ၣ် ပဲာ်ထံနီၤဖးယဲလီၤ” အဂ့ၢ်န့ၣ် စံးဘၣ်ခ့ၣ်အဲးစံၣ်န့ၣ်လီၤႉ
အပူၤကွံာ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲတဖၣ် တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးအစၢတဖၣ်ဟဲဖျါထီၣ်ဘၣ်ဆၣ် တၢ်အိၣ်သးနီၢ်နီၢ်လၢတၢ်ကမၤဖျါထီၣ်အမိၢ်လံၤမိၢ်ၦၢ်တအိၣ်၀ဲဘၣ်ဒီး တကီၢ်ခါပဒိၣ်အသီအံၤ ဟဲတဲ၀ဲလၢကမၤဖျါထီၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲသီအမိၢ်လံၤမိၢ်ၦၢ်အဃိ တၢ်လီၤဆီအိၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ်
လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲအပူၤ ၦၤလၢအပၣ်ဃုာ်လၢၦၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အသနၢၣ်တဂၤလၢအမ့ၢ် နီၢ်မ့ၣ်အူစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ပဒိၣ်ႇသုးမုၢ်ဒိၣ် ဒီး KNU ဃုာ်ဒီး ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ်အဂၤ(၁၀)ဒူၣ်အဘၢၣ်စၢၤ ၉ နံၣ်အတီၢ်ပူၤ မၤ၀ဲဒၣ်တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဘၣ်ဆၣ် တုၤလၢခဲအံၤတစု တၢ်သးလီၤပလိာ်လၢတၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးအဖီခိၣ်အံၤ တၢ်အိၣ်သးနီၢ်နီၢ် လၢတၢ်ကမၤဖျါထီၣ်အမိၢ်လံၤမိၢ်ၦၢ်တအိၣ်ဒံးဘၣ်အသိးႇ ဟီၣ်က၀ီၤတနီၤလၢအမၤ၀ဲတၢ်ပတုာ်တၢ်ခး တဖၣ်အပူၤစ့ၢ်ကီး ခံခီခံကပၤတၢ်ခးလိာ်သးတဖၣ် ဟဲကဲထီၣ်သးအိၣ်၀ဲတလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤႉ
ကလုာ်ဒူၣ်လၢအအိၣ်တ့ၢ် ကခၠ့ၣ်(KIA)ႇ ကရ့ၣ်နံၣ်(ကယါ KNPP)ႇ ယိၤဒိၣ်(ကလံၤစိး)(SSPP)ႇ တအီ(ပလီၣ်)(TNLA)ႇ ကိကၣ်(MNDAA)ႇ ၀း(UWSA) ဒီး ရၢၣ်ခၢၣ်(AA) ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤတၢ်ကရၢကရိဖးဒိၣ်တဖၣ်အံၤ ဒ်သိးကနုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤအကျဲ ကန့ၢ်အဂီၢ် မၤ၀ဲတၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးအိၣ်၀ဲဘၣ်ဆၣ် တုၤလၢခဲအံၤတစု ထံၣ်ဘၣ်လၢ မၤ၀ဲဒၣ်တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်လၢအဂၢၢ်အကျၢၤတန့ၢ်ဒံး၀ဲဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ
