ဘၣ်စံၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်ဆၣ်ဘၣ်ဖံးလိမၤဒိးတၢ်လၢတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီပူၤအဂ့ၢ် တီနီၢ်ကၠိၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါစံး၀ဲ

လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၈ သီႇ ၂၀၂၄ နံၣ်ႇ ခံၣ်အဲးစံၣ်

လၢကညီကီၢ်စဲၣ် ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ ရၤမတံကလံၤထံး တီနီၢ်မုၢ်ထီၣ် သ့ၣ်ဘီဘိအပူၤ တနံၣ်အံၤဘၣ်စံၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်တၢ်ဒုးတယာ်တအိၣ်ဘၣ်ဘၣ်ဆၣ်ၦၤကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဖံးလိမၤဒိးတၢ်လၢတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီပူၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ကၠိၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

သ့ၣ်ဘီဘိသ၀ီကညီကူၣ်သ့ဆဲးလၤ၀ဲၤကျိၤ(KECD)ဖီလာ်တီနီၢ်တီၤထီကၠိအံၤ (၂၀၂၃)တၢ်မၤလိနံၣ်အတီၢ်ပူၤ ကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ဒီးဘၣ်ဆိကတီၢ်ကွံာ်တၢ်မၤလိမၤဒိးတအိၣ်၀ဲဘၣ်ဆၣ် ဘၣ်ဖံးလိမၤဒိးတၢ်လၢ တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးပူၤအဖၢမုၢ်လီၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ကၠိၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

စးထီၣ်လၢကၠိအိးထီၣ်တုၤလၢခဲအံၤန့ၣ်ၦၤကၠိဖိတဖၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်တအိၣ်နီတဘျီဒံးဘၣ်ဒီးထီၣ်ဘၣ်၀ဲကၠိအမျးကယၤ ၦဲၤၦဲၤဘၣ်ဆၣ်ခီဖျိလၢဟီၣ်က၀ီၤပူၤပယီၤသုးအိၣ်ဒံး၀ဲအဃိကၠိဖိတဖၣ်ဘၣ်ပျံၤဘၣ်ဖုးဒံးတၢ်ဒီးသရၣ်၊မုၣ်တဖၣ် စ့ၢ်ကီး ဘၣ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်လၢဖိသၣ်တဖၣ်အဂီၢ်အိၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် တီနီၢ်တီၤထီကၠိ သရၣ်ကၠိခိၣ်စီၤအဲၣ်ဃူ စံး၀ဲဒံးအံၤန့ၣ်လီၤႉ

အ၀ဲစံး၀ဲလၢ “ တနံၣ်ညါအံၤန့ၣ်လါယူၤတုၤလၢလါယနူၤအါရံၤအတီၢ်ပူၤစးထီၣ်လၢပအိးထီၣ်ကၠိတုၤလၢခဲကနံၣ်အံၤအတီၢ်ပူၤဒုလီၤဆီ၀ဲဒီးမဟိတၢ်မၤလိနံၣ်မီၤနီၤႉတၢ်သီၣ်တၢ်သဲတအိၣ်ဘၣ်ဒုတမ့ၢ်ဘၣ်မီၤႉအိၣ်၀ဲဒီးအိၣ်ဘၣ်ဆၣ်စှၤလီၤ၀ဲမီၤႉပမ့ထိၣ်သတြီၤတနံၣ်အံၤဒီးမဟိတနံၣ်ခီန့ၣ်တနံၣ်အံၤကၠိဖိတဖၣ်မၤလိဘၣ်တၢ်အမျးကယၤၦဲၤ၀ဲဒီးကၠိတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢပပာ်လီၤတဖၣ်န့ၣ်ပမၤဘၣ်အီၤဘျ့ဘျ့ဆှီဆှီလီၤမီၤနီၤႉဒီးမ့မ့ၢ်လၢတၢ်ဘၣ်ယိာ်ဘၣ်ဘှီတၢ်ဘၣ်ပျံၤဘၣ်ဖုးသ့ၣ် တဖၣ်န့ၣ်ဒုအိၣ်ဒံး၀ဲဒၣ်တၢ်လီၤႉဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ်ဒုၣ်ဒါသုးမီၤစိရိၤတဖၣ်ဒုအိၣ်ဒံး၀ဲလၢပဟီၣ်က၀ီၤပူၤအဃိ ပဘၣ်ကိၢ်ဘၣ်ဂီၤတၢ်လၢဖိသၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ထီဘိလီၤမီၤနီၤႉ” အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

အပူၤကွံာ်လၢညါကၠိဖိတဖၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်အခါသဂၢၢ်ဘၣ်တ့ၢ်၀ဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်၀ဲအဃိ တနံၣ်အံၤဟီၣ်က၀ီၤတၢ်အိၣ်သးအဖီခိၣ်တၢ်ကတီၤဆိဃာ်န့ၢ်၀ဲတၢ်မၤလိလီၢ်တဖျၢၣ်လၢဖိသၣ်မ့ၢ်ဘၣ်စံၣ်ထီၣ်လၢဂ့ၢ်ဂီၢ်အူအခါန့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ် ကမၤလိဘၣ်တၢ်အဂီၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ် သရၣ်ကၠိခိၣ် စီၤအဲၣ်ဃူ စံးအါထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

တကတီၢ်ဃီအပူၤကွံာ်ကၠိတၢ်မၤလိနံၣ်အခါန့ၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်၀ဲတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်တၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တနံၣ်အံၤဟီၣ်က၀ီၤတၢ်အိၣ်သးမ့ၢ်တဂ့ၤအါအါဒံးဘၣ်ဆၣ်တနံၣ်အံၤမၤလိဘၣ်၀ဲတၢ်ဘူးထီၣ်လၢနံၣ်ကတၢၢ်လံအဃိ သးခု၀ဲဒိၣ်မးအဂ့ၢ်န့ၣ် တီနီၢ်တီၤထီကၠိ ကၠိဖိမုၣ် နီၢ်ဆၢဆၢအဲၣ် စံးစ့ၢ်ကီး၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ

အ၀ဲစံး၀ဲလၢ “ နံၣ်လၢအပူၤကွံာ်ပမၤလိတၢ်ဒုတမ့ၢ်ကၠါအံၤဘၣ်မီၤနီၤႉပထီၣ်ဘၣ်ကၠိလၢပကစၢ်ကၠိပူၤန့ၣ်ဖဲအလါဖိဒီးလၢတၢ်တပာ်သူၣ်ပာ်သးအပူၤကဘီယူၤဟဲကွံာ်လီၤတၢ်အဃိပဘၣ်စံၣ်လၢမုၢ်နၤတၢ်ခံးမ့ၣ်အူဖၣ်ဆါတအိၣ်ဘၣ်မီၤနီၤမုၢ်နၤတၢ်ခံးအဃိတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢပသးပူၤဒုအိၣ်၀ဲမီၤနီၤႉ၀ံၤဒီးပဘၣ်မၤလိတၢ်လၢသ့ၣ်ခီၣ်ထံး၀ၣ်ခီၣ်ထံးအိၣ်စ့ၢ်ကီးအဃိလၢပဂီၢ်မ့ၢ်တၢ်တၤတၢ်ဖးကီတခါဘၣ်ဆၣ်ဖဲတနံၣ်အံၤပမ့ၢ်ကွၢ်လၢဟီၣ်က၀ီၤပူၤတၢ်အိၣ်သးန့ၣ်ဂ့ၤန့ၢ်မဟိဖးအါညါမီၤနီၤႉပမၤလိဘၣ်တၢ်လၢပကၠိပူၤဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်တကးဒံးဘၣ်ခဲအံၤနံၣ်ကကတၢၢ်လီၤမီၤလၢပန့ၢ်မၤလိဘၣ်တၢ် အဃိပသးခုဒီးပပာ်ကဖၢလၢဘၣ်ပသးမီၤနီၤ” အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

တီနီၢ်တီၤထီကၠိအံၤအပူၤကွံာ်(၂၀၂၂)တၢ်မၤလိနံၣ်အခါကၠိဖိအိၣ်၀ဲအဂၤ(၃၀၀)ဘျဲၣ်ဒီး အပူၤကွံာ်(၂၀၂၂)လါယူၤလံ အပူၤခီဖျိပယီၤသုးကဘီယူၤဟဲတ့ၢ်လီၤတၢ်လၢသ၀ီပူၤဒီးလီၤတဲာ်ဘၣ်၀ဲလၢကၠိကရၢၢ်ပူၤအဃိ ၦၤကၠိဖိဃုာ်ဒီး လီၢ်က၀ီၤဖိအဂၤ(၁၀၀၀)ဘျဲၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉ

လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါပယီၤသုးကဘီယူၤဟဲခးလီၤတၢ်ဘျီ၀ဲအံၤအဖီခိၣ်ၦၤကၠိဖိတနီၤဟးထီၣ်ကွံာ်၀ဲကၠိအိိၣ်အဃိ (၂၀၂၃)တၢ်သိၣ်လိနံၣ်အံၤ ၦၤကၠိဖိနီၢ်ဂံၢ်အိၣ်တ့ၢ်က့ၤထဲ(၂၀၀)ဘျဲၣ်လီၤဒီး ကၠိသရၣ်၊မုၣ်နီၢ်ဂံၢ်အိၣ်၀ဲအဂၤ(၂၀) ဘျဲၣ် အဂ့ၢ်န့ၣ် ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ

ဒ်န့ၣ်အသိးတီနီၢ်တီၤထီကၠိအံၤတၢ်စးထီၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ(၁၉၇၅-၇၆)အခါဒီးဖဲ(၈၈၈၈)ကၠိဖိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ အဆၢကတီၢ််ခီဖျိတၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်ပယီၤသုးဒွဲၣ်အူအီၣ်ၦၤကမျၢၢ်အဟံၣ်အဃီဃုာ်ဒီးကၠိသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ ဖဲ(၁၉၉၀)အခါန့ၣ်ကၠိအံၤဟးဂီၤကွံာ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤႉဖဲန့ၣ်၀ံၤလီၢ်ခံတၢ်က့ၤဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤကၠိအံၤအသီတဘျီဖဲ(၁၉၉၆)အခါဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါ၀ဲလၢအမ့ၢ်သ့ၣ်ဘီဘိတီၤဖုၣ်ကၠိန့ၣ်လီၤႉဒီးဖဲ(၂၀၀၅)တုၤလၢ(၂၀၁၃)န့ၣ်တၢ်သုးထီထီၣ်က့ၤအီၤလၢတီၤခၢၣ်သးပတီၢ်၀ံၤဖဲ(၂၀၁၄)နံၣ်အခါန့ၣ်တၢ်သုးထီထီၣ်က့ၤအပတီၢ်လၢတီၤထီကၠိအံၤအဂ့ၢ်န့ၣ်ကၠိၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်စံး၀ဲအသိးသ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ