လါယူၤ‚ ၂၀သီႇ ၂၀၁၉နံၣ်ႇ စးအဲၣ်စူ
ကီၢ်ယူ&ပၤစၢဖှိၣ်(EU)ဃုာ်ဒီး ကီၢ်ဘရံၣ်တ့ၣ်ဒီး တၢ်ဘူၣ်ကစၢ်အဂၤတဖၣ် ကဟ့ၣ်မၤစၢၤက့ၤ၀ဲ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်တကပၤ ၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ ဖိတဖၣ်ႇ ၦၤဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိးခီဖျိတၢ်ဒုးတၢ်ယၤတဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ကညီတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဘျးစဲ(KPSN) ဃ့ထီၣ်၀ဲလၢ လံာ်တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤ ဖဲလါယူၤ ၂၀သီအနံၤႇ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ် ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအမုၢ်နံၤန့ၣ်လီၤ.
တကီၢ်ခါ ကီၢ်ပယီၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်လဲၤကျဲအံၤ တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီတအိၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ်လီၤတံၢ်လီၤမံလၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးဒီတၢ်ဆီတလဲတအိၣ်ဒ်ဘၣ်အဖီခိၣ် ၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ် က့ၤလၢနီၢ်ကစၢ်လီၢ်ကျဲတသ့ဒံးဘၣ်အဃိ လိၣ်ဒံးလၢ တၢ်ကမၤစၢၤကဒါက့ၤတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်အဂ့ၢ် ( KPSN) ၦၤတဲတၢ်ပၢ စီၤအဲလဲးစ် စံးဘၣ် ခ့ၣ်အဲးစံၣ်-ကညီတၢ်ကစီၣ် ဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
အ၀ဲစံး၀ဲလၢ“ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်အိၣ်သးႇ တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်လဲၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ဆီတလဲတအိၣ်နီတမံၤဘၣ်အဖီခိၣ် ၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိ တဖၣ်မ့ၢ်က့ၤန့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ် အတၢ်အိၣ်မူတၢ်အုၣ်ကီၤႇအ၀ဲသ့ၣ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ႇ ၦၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်တၢ်အုၣ်ကီၤတဖၣ်ဒီး တၢ်ခွဲးတၢ် ယာ်အဂၤတဖၣ် တၢ်အုၣ်ကီၤကအိၣ်ဧါႇ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဒီသဒၢလီၤတံၢ်လီၤဆဲးဧါႇ ၦၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ က့ၤဒီးမ့ၢ်ကဲထီၣ်ကဒီးၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအသီတ၀ီန့ၣ် ကမၤဒ်လဲၣ်ႉ တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်၀ဲအဖီခိၣ် လၢကဒီၣ်တဲာ်ကွံာ် ၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ်အံၤ တၢ်အီၣ်တၢ်အီအဂီၢ်န့ၣ် ကြၢးပာ်အ၀ဲသ့ၣ်လၢတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအပူၤဒီး အဲၣ်ဒိးလၢ တၢ်ကဆဲးမၤစၢၤအ၀ဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤႉ”အဂ့ၢ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
တကီၢ်ခါ ကီၢ်ပယီၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးႇတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်လဲၤကျဲတဖၣ် တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ တအိၣ်ဘၣ်အမဲာ်ညါ တၢ်အိၣ်သးတဖၣ် ဟဲနးဒိၣ်အါထီၣ်၀ဲ ဘၣ်ဆၣ် ကီၢ်မုၢ်နုာ်ထံကီၢ်တဖၣ်ဒီးကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ််ပဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် တၢ်တဲသကိး လၢကဆှၢက့ၤၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲတဖၣ်အိၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
တကပၤန့ၣ် ဒ်တၢ်ကူၣ်တရံးကျဲတခါသိး မၤစှၤလီၤ၀ဲၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီႇ မ့ၢ်တက့ၤဘၣ် အိၣ်တသ့တၢ်ဆီၣ်သနံးတဖၣ် ကမၤ၀ဲဒၣ်ဒ်န့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး တၢ်အိၣ်သး ကလဲၤထီၣ်လဲၤထီအဂီၢ် ထံဂုၤကီၢ်ဂၤသ့ၣ်တဖၣ်ကဆီၣ်ထွဲအဂ့ၢ် စီၤအဲလဲးစ်တဲအါထီၣ်၀ဲန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢ ၂၀၁၂နံၣ်ႇ ကီၢ်ပယီၤအပူၤ ထံကီၢ်ပဒိၣ်ႇ ကီၢ်ပယီၤသုးဒီး ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤ မၤ၀ဲတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးႇ တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်တဲသကိးတဖၣ်တကတီၢ်ဃီ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤတဖၣ် မၤစှၤလီၤ၀ဲတၢ်မၤစၢၤတဖၣ် ဆူ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ ကညီႇ ကရ့ၣ်နံၣ်(ကယါ), ယိၤဒိၣ်ႇ တလၢၤ(မိၣ်)ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးလၢကီၢ်ပူၤ ၦၤလီၢ်အိၣ်ကမှံ(IDPs)ဖိတဖၣ်အဂ့ၢ် ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိ ၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်တဲ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
လၢန့ၢ်အမဲာ်ညါ ဖဲအပူၤကွံာ်တနံၣ်န့ၣ် ယိၤဒိၣ်ႇကခၠ့ၣ်ဒီးရခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ်အပူၤ ကီၢ်ပဒိၣ်သုး ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤတဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤတၢ် ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်အိၣ်ထီၣ်အဃိ ၦၤလီၢ်အိၣ်ကမှံ(IDPs)ဖိ လၢအကလီၢ်ဟဲအိၣ်ထီၣ်၀ဲဒီး တဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤ လၢထံဂုၤကီၢ်ဂၤတဖၣ်အအိၣ် လၢလၢၦဲၤၦဲၤဘၣ်အမဲာ်ညါ တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပဒိၣ်သုးဒီးကီၢ်ပဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဖီၣ်ဃံးတၢ်တဖၣ်အိၣ်၀ဲအဂ့ၢ် (KPSN)စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ.
KPSN စံးအါထီၣ်ကဒီး၀ဲလၢ ကီၢ်ပယီၤသုးအံၤ မ့ၢ်၀ဲၦၤအကါဒိၣ်တဖုလၢအမၤကဲထီၣ်၀ဲၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ်အသိး ဒ်သိး ၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဖၣ် သုတက့ၤအိၣ်ဆိးဆူအလီၢ်အကျဲတသ့အဂီၢ် ကီၢ်ပယီၤသုးအံၤ မ့ၢ်ၦၤတဒူၣ်လၢ အဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲ တၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဘၣ်ဆၣ် ထံဂုၤကီၢ်ဂၤကရူၢ်ကရၢတဖၣ် တဟံး၀ဲကီၢ်ပယီၤသုးအံၤအရ့ဘၣ်ဒီး ပျဲပူၤကွံာ်၀ဲဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်တခါလၢ အကဲထီၣ်၀ဲတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲမုၢ်နံၤ လၢလီၤဘၣ် ဖဲ(လါယူၤ ၂၀သီ)အံၤ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲက၀ီၤတဖၣ်ႇ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကရၢကရိ လၢအမၤစၢၤၦၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲတဖၣ်ႇ ကညီတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤမုာ်တၢ်ခုၣ်ဘျးစဲကရူၢ်(KPSN)ကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ် တီခိၣ်ရိၣ်မဲမၤ၀ဲ တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်အိၣ် န့ၣ်လီၤႉ
