ပ၁်လီၤတၢ်ပညိၣ်ဖီတၢၣ်ဒီးလူၤပိ၁်မၤထွဲအီၤတုၤအလိၣ်ထီၣ်ဖးထီၣ်လၢနီၢ်ဖီဖီ
နီအ့ပၠိ (လါနိၣ်၀့ဘၢၣ် ၇ သီ, ၂၀၂၃ နံၣ်)
“ၦၤကိးဂၤဒဲးအိၣ်ဒီးအတၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤႉ ပတၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်ထဲလဲၣ်ဘၣ်ဆၣ်ႇ လၢပတၢ်အိၣ်မူဆူညါအဂီၢ် တၢ်လၢပမံမီၢ်ပာ် ပတၢ်မုၢ်လၢ်တၢ်တိာ်ပာ်သ့ၣ်တဖၣ်ပဘၣ်ပာ်လီၤသးကျၢၤမုစုဒီးပဘၣ်မၤလိၣ်ထီၣ်ဖးထီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ” ပှၤလၢအစံးတၢ်တဂၤအံၤန့ၣ်မ့ၢ်၀ဲကညီသးစၢ်မုၣ် နီၢ်ဖီဖီလၢအသးနံၣ်ကအိၣ်(၂၅)ခိၣ်ဃၢၤအံၤန့ၣ်လီၤ
အပူၤကွံ၁်နီၢ်ဖီဖီထီၣ်၀ဲဒၣ်ကၠိလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢ ခီကီၢ်ဆၣ်သူလ့ၤတီၤထီကၠိအံၤဒီး ဖဲန့ၣ်တဆီအ၀ဲဖျိထီၣ်၀ဲဒၣ်(Payap University)ကၠိ၀ံၤ တကီၢ်ခါခဲအံၤအ၀ဲဟဲက့ၤသိၣ်လိက့ၤတၢ်လၢ ၀့ၢ်မဲၢ်ဆီး ယိၤပဒိၣ်ကၠိတဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ(၂၀၂၂)နံၣ်အခါ နီၢ်ဖီဖီဖျိထီၣ်၀ဲဒၣ် payap (University)ကၠိအံၤဖဲ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် ၀့ၢ်ကံၣ်မဲ အပူၤန့ၣ်လီၤႉ နီၢ်ဖီဖီစံး၀ဲလၢၦၤကိးဂၤဒဲးအိၣ်ဒီးအတၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤႉဘၣ်ဆၣ်ပကဘၣ်ပာ်လီၤဖီတၢၣ်မၤထွဲအီၤႇ ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်နာ်အီၣ်လီၤပကစၢ်သးန့ၣ်လီၤႉ
နီၢ်ဖီဖီအနီၢ်ဆံးခါအိၣ်၀ဲဒၣ်လၢကညီကီၢ်စဲၣ် မၠၣ်၀တံၣ်ဒီးဖဲန့ၣ်တဆီအ၀ဲသုးလီၢ်ဟဲထီၣ်အိၣ်က့ၤလၢ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် ကီၢ်ဆၢ(သ့ၣ်ဘီဘိ)သ၀ီဒီး အဒီပုၢ်၀ဲၢ်အိၣ်ခဲလၢာ်(၇)ဂၤန့ၣ်လီၤႉ နီၢ်ဖီဖီမ့ၢ်ၦၤအဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤလၢအဒီပုၢ်၀ဲၢ်ကျါ ဒီး ခီဖျိတၢ်အိၣ်သးအကလုာ်ကလုာ်အဃိ ဖဲ(၂၀၁၃)နံၣ်အခါန့ၣ်အ၀ဲဟဲထီၣ်က့ၤကၠိလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ် ၀့ၢ်မဲၢ်ဆီး ခီကီၢ်ဆၣ်သူလ့ၤတီၤထီကၠိ ဖဲအတီၤတဆံအခါန့ၣ်လီၤႉ
“ယဒီပုၢ်၀ဲၢ်အိၣ်၀ဲနွံဂၤႇ ယကဲ၀ဲဒၣ်ၦၤအဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤႉယအိၣ်သ၀ီလၢသ့ၣ်ဘီဘိမီၤႉလၢညါခါန့ၣ်ယအိၣ်လၢ ရၤမတံဘျီဒုပဟဲက့ၤသုးက့ၤသးလၢဖလူႉခဲအံၤယမိယပါအိၣ်သ့ၣ်ဘီဘိမ့မ့ၢ်ယတီၢ်ကစၢ်ခီဒုခဲအံၤယအိၣ်လၢမဲၢ်ဆီးႉ တချုးယဟဲထီၣ်ဆၣ်သူလ့ၤကၠိဒံးဘၣ်န့ၣ်ယထီၣ်ကၠိဆိလၢသူမှဲခံကၠိႉယထီၣ်ကၠိဖဲန့ၣ်(၈)တီၤ,(၉)တီၤယထီၣ်ကၠိဖဲန့ၣ်ခံနံၣ်ႉယထီၣ်ဖဲန့ၣ်ခံနံၣ်၀ံၤမးယဟဲက့ၤပၠီက့ၤလၢဆၣ်သူလ့ၤကၠိ”အဂ့ၢ်န့ၣ် နီၢ်ဖီဖီ စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
နီၢ်ဖီဖီဟဲထီၣ်ကၠိဖဲခီကီၢ်(ဆၣ်သူလ့ၤ)ကၠိသီသီအခါထံၣ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီး၀ဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်တဆံးတက့ၢ်ဒီး ဘၣ်ဆၣ်အ၀ဲအိၣ်ဖဲန့ၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်ယံၤထီၣ်ဘျီတၢ်ကီတၢ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤတမ့ၢ်အကဲတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအဂီၢ် လၢၤဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် အ၀ဲစံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
နီၢ်ဖီဖီဖျိထီၣ်ဆၣ်လ့ၤကၠိတဆံခံတီၤ၀ံၤအ၀ဲဆဲးဃုသ့ၣ်ညါမၤလိအါထီၣ်တၢ်ဒံးဖဲမဲၢ်ဆီး၀့ၢ်(Minmahaw School) တီၤတလၢကၠိတနံၣ်ဒံးလၢအကဆဲးထီၣ်(University)ကၠိအံၤအဂီၢ်ဒီးဖဲ(၂၀၁၈)နံၣ်အခါန့ၣ်အ၀ဲလဲၤထီၣ်က့ၤကၠိလၢ၀့ၢ်ကံၣ်မဲ payap (University)ကၠိအံၤအဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
အ၀ဲစံး၀ဲလၢ“ယလဲၤထီၣ်ကၠိအံၤလၢယနီၢ်ကစၢ်လီၤႉဘၣ်မနုၤဃိလဲၣ်ဖဲန့ၣ်ခါန့ၣ်ဒ်သိးယသ့ၣ်ညါအသိးန့ၣ် ကၠိလၢအဃုန့ၢ်ၦၤကၠိဖိကျဲလၢကလဲၤထီၣ်ကၠိလၢ(international)ယူၣ်နံၣ်၀ၢၣ်စတံၣ်ဒ်န့ၣ်ခီဒုတအိၣ်ဒံးဘၣ်မီၤနီၤ ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်ႉဒ်သိးကစၢ်ဘၣ်ဃုကျဲလၢကစၢ်လီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
အ၀ဲလဲၤထီၣ် (University)တၢတၢတနံၣ်ခါန့ၣ် လဲၤ၀ဲလၢအကစၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်ဆၣ် ဖဲခံနံၣ်တနံၣ် (second years)အခါန့ၣ် အ၀ဲစးထီၣ်န့ၢ်၀ဲဒၣ်(scholarship)အံၤန့ၣ်လီၤႉဆၢကတီၢ်ဖဲအလဲၤထီၣ်ကၠိလၢ(University)ကၠိအံၤအခါ ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်၀ဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအါမးအဂ့ၢ်န့ၣ် နီၢ်ဖီဖီ စံး၀ဲဒၣ်ဒ်အံၤ န့ၣ်လီၤႉ
“လဲၤထီၣ်ကၠိတဖျၢၣ်ခီဒၢးၦၤကီၢ်ပယီၤဖိစှၤႇၦၤကၠိဖိဒၢးအိၣ်စှၤႉဘျီဒုယလဲၤခါန့ၣ်ယလဲၤတဂၤလီၤႉ ဒ်သိးပထီၣ်ကၠိလၢ ခီကီၢ်ကၠိလၢညါန့ၣ်ပသရၣ်၊မုၣ်န့ၣ်ကတဲၦၤလၢၦၤကညီကျိာ်လီၤမ့ၢ်ဧါပမၤလိကီၤလၤ၀ါကျိာ် ဘၣ်ဆၣ်နဟဲထီၣ်က့ၤကၠိ လၢ(University)ဘျီန့ၣ်သရၣ်/မုၣ်ကတဲနၤလၢကီၤလၤ၀ါကျိာ်လဲလဲလီၤႉ ဘျီဒုတၢ်လၢအ၀ဲ သိၣ်လိနၤတဖၣ်န့ၣ် နတနၢ်ဟူနတထံၣ်ဘၣ်နီတဘျီဘၣ်ႉအကဲမနုၤလဲၣ်ဒၢးနတသ့ၣ်ညါဘၣ်မ့၀ံၤအသံကွၢ်နၤတၢ်သံကွၢ်အိၣ်ဧါကဘၣ်သံကွၢ်မတၤလဲၣ်မးတသ့ၣ်ညါဘၣ်ႉဘျီဒုအ၀ဲမ့ၢ်သံကွၢ်ယၤတၢ်တခါအံၤအကဲမနုၤလဲၣ်န့ၣ်ယကစံးဆၢအီၤဒ်လဲၣ်မးန့ၣ်ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်ႉဘျီဒုအ၀ဲမ့ၢ်ဟ့ၣ်လီၤ(homework)န့ၣ်ဒ်သိးဖးဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်တနၢ်ပၢၢ်ဘၣ် မီၤႉဘျီဒု(assignment)န့ၣ် ဘၣ်တီၣ်ထီၣ်အီၤဒ်လဲၣ်မးယတသ့ၣ်ညါဘၣ်ႉဒ်သိးတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢယဂီၢ်လဲလဲမီၤႉမ့၀ံၤလၢယဂီၢ်န့ၣ်တၢ်အသီလဲလဲလီၤ ၦၤလၢယကတဲသကိးတၢ်ဒီးအီၤၦၤလၢကနဲၣ်ပၠးယၤဘၣ်မၤဒ်အံၤဒ်န့ၣ်တအိၣ်စ့ၢ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်တၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ်ဘၣ်မၤလၢကစၢ်ခဲလၢာ်လီၤမီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
တကးဒံးဘၣ်အမဲညါနီၢ်ဖီဖီလဲၤထီၣ်(University)ကၠိတၢတၢတနံၣ်အခါန့ၣ်ခီဖျိအ၀ဲလဲၤလၢ အကစၢ်တၢ်ရဲၣ် တၢ်ကျဲၤအဃိတၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်စ့ၢ်ကီးလၢကျိၣ်စ့တကပၤဒီးဒ်န့ၣ်အသိးခီဖျိအလဲၤထီၣ်ကၠိအံၤလဲၤလၢကီၢ်ပယီၤဖးစ်ပိး (passport)အဃိဖဲလဲၤမၤအါထီၣ်လံာ်မုၢ်နံၤမုၢ်သီ(visa)အခါစ့ၢ်ကီးထံၣ်ဘၣ်၀ဲတၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်န့ၣ်လီၤႉ
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါဖဲအလဲၤထီၣ်ကၠိသီသီအခါန့ၣ်ထံၣ်ဘၣ်၀ဲတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢကျိာ်တကပၤအဃိပၢၢ်တုၤလၢ အသးသဟီၣ်လီၤစၢ်အသးဟးဂီၤတအဲၣ်ဒိးမၤလိတၢ်လၢၤဘၣ်အဲၣ်ဒိးဟးထီၣ်ကၠိအပတီၢ်ညါန့ၣ်လီၤနီၢ်ဖီဖီ စံး၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ
“ဖဲယလဲၤထီၣ်ကၠိအခါန့ၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်ဒီဒူၣ်ႉဒ်သိးတဲယိၤဘျဲးဘျဲးဘျီးဘျီးဘျီးတမ့ၢ်စ့ၢ်ဘၣ်ႉတဲကီၤလၤ၀ါဘျဲး ဘျဲးဘျီးဘျီးတန့ၢ်စ့ၢ်ဘၣ်မီၤႉ၀ံၤဘျီနလဲၤထီၣ်ကၠိလၢ(University)ကၠိဘျီဒုၦၤကညီအါဂၤဟဲလၢထံကီၢ်အဘ့ၣ် ကဟဲထံၣ်ဖှိၣ်လိာ်သးဖဲန့ၣ်ႉၦၤဟဲတၢ်လီၢ်အါတီၤဘျီၦၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ်ကတဲ၀ဲဒၣ်ကဆဲးကျိးလိာ်သးလၢကီၤလၤ၀ါႉ အဃိတဘျီဘျီယဆိၣ်မိၣ်ယထီၣ်ကၠိတကဲလၢၤဘၣ်ထီၣ်ကၠိဘျဲလံႉဒ်သိးကီဒိၣ်မးမီၤတၢ်တလိၣ်အံၤႉ ယကဘၣ်မၤ ဒ်လဲၣ်မးယတသ့ၣ်ညါဘၣ်ႉဒ်သိးပကတဲဒ်လဲၣ်သးသဟီၣ်လီၤစၢ်မီၤနီၤႉသးသဟီၣ်လီၤစၢ်ဘျီဒုယကဟးထီၣ်လၢကၠိလီၤယကက့ၤလၢဟံၣ်လီၤအိၣ်မီၤတခီၣ်တဘျီန့ၣ်”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤနီၢ်ဖီဖီမ့ၢ်လဲၤခီဖျိဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲထဲၣ်လဲၣ်ဂ့ၤထဲလဲၣ်ဂ့ၤဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိအတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးအဃိ ဖျိထီၣ်၀ဲဒၣ်ကၠိအံၤဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤႉတကတီၢ်ဃီဖဲအဖျိထီၣ်ကၠိ၀ံၤ(၂၀၂၂)လါမ့ၤအခါန့ၣ်အ၀ဲနုာ်လီၤသိၣ်လိတၢ်လၢ ယိၤပဒိၣ်ကၠိတဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဃးနီၢ်ဖီဖီနုာ်လီၤသိၣ်လိတၢ်လၢ ယိၤပဒိၣ်ကၠိအကျိၤအကျဲတၢ်အိၣ်သးဒီး အနုာ်လီၤသိၣ်လိလံာ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်အ၀ဲစံး၀ဲဒၣ်ဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ
“ယကၠိ၀ံၤန့ၣ်လါမ့ၤ(၂၀၂၂)ယစးထီၣ်ပတံထီၣ်(apply)တၢ်မၤန့ၣ်လၢလါအ့ဖြ့ၣ်ႉဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ယ(intern)န့ၣ်၀ံၤ လၢလါမးရှးမီၤနီၤႉဖဲန့ၣ်ယ(intern)က၀ံၤဘျီဒုယဆဲးကျိးလိာ်သးဒီးယသကိးယတဲအီၤလၢယဟးဃုတၢ်မၤဒ်န့ၣ်ႉဘျီဒုယသကိးတဂၤခီဒုသိၣ်လိတၢ်ဖဲကၠိတဖျၢၣ်န့ၣ်မီၤနီၤႉအ၀ဲခီဒုကဟးထီၣ်ဘျီဒုအ၀ဲတဲယၤယကဆဲးကျိးန့ၢ်နၤအ၀ဲတဲယၤနုာ်လီၤယလီၢ်ႇနဆှၢနအံမ့လ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်ဒ်န့ၣ်မီၤႉလၢခံဘျီဒုယဆှၢထီၣ်ယအံမ့လ်အ၀ဲသ့ၣ်ကိးယၤဟဲ (interview)မီၤနီၤႉဘျီဒုအမၢယၤတၢ်နကကဲသရၣ်မုၣ်မ့ၢ်ဧါႉအ၀ဲမၢယသိၣ်ပၠးန့ၢ်တၢ်လၢအမဲာ်ညါဒ်သိးမ့ၢ်ယသိၣ်လိသ့ဧါတသ့ဧါႇ အမၢယသိၣ်လိတၢ်တနၣ်ရံၣ်ႉဘျီယဟဲက့ၤႇလၢခံအ၀ဲသ့ၣ်(အံမ့လ်)က့ၤယၤလၢ အတဲလၢ အတူၢ်လိာ်ယၤမီၤနီၤႉ တၢ်မၢၤကၠိတဖျၢၣ်န့ၣ်အကဲယိၤပဒိၣ်ကၠိအဟံ၀ဲဒၣ်ၦၤလၢအဖီၣ်၀ဲဒၣ်(ဖးစ်ပိး)အဃိန့ၣ်ယၤခီဒု ဖဲန့ၣ်ခါယထီၣ်ကၠိလၢ (ဖးစ်ပိး)ဘျီဒုဒ်သိးယ(student visa)ခီဒၢးအိၣ်ဒံးမီၤႉဘျီဒုယမ့ၤကၠၢၤ(major)ခီန့ၣ် (English major)ဘျီဒုတၢ်န့ၣ် အဘၣ်ဃးလိာ်သးဒီး(teachihg)ဘျီဒုအ၀ဲသ့ၣ်တူၢ်လိာ်၀ဲမီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါဖဲနီၢ်ဖီဖီလဲၤထီၣ်ကၠိလၢ၀့ၢ်ကံၣ်မဲ (University)အခါတၢ်ပဲာ်ဖးနီၤဖးထံၣ်ဆံးၦၤကၠိဖိလၢအိၣ်ဟဲ ကီၢ်ပယီၤအံၤစ့ၢ်ကီးအိၣ်၀ဲအသိးဖဲအဖျိထီၣ်ကၠိ၀ံၤနုာ်လီၤသိၣ်လိတၢ်လၢယိၤပဒိၣ်ကၠိအံၤအခါစ့ၢ်ကီးမ့မ့ၢ်ကၠိသရၣ်/မုၣ်အိၣ်ဟဲလၢထံဒိၣ်ကီၢ်လဲၢ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်ခီန့ၣ်တၢ်ရ့အ၀ဲသ့ၣ်ဂ့ၤဂ့ၤဒီးမ့မ့ၢ်သရၣ်/မုၣ်အိၣ်ဟဲလၢကီၢ်ပယီၤတကပၤ ခီန့ၣ် တၢ်ပာ်အဒူၣ်အဆၢအိၣ်၀ဲအဂ့ၢ်န့ၣ် နီၢ်ဖီဖီ စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အံၤမ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်ဒိၣ်မးလၢၦၤကိးဂၤဒဲးအဂီၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ် နီၢ်ဖီဖီဟ့ၣ်ထီၣ်အတၢ်ထံၣ် ဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ
“ဆၢကတီၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအသိးန့ၣ်ဒ်သိးဒီးပမ့ကွၢ်၀း၀းန့ၣ်ၦၤကသူ၀ဲၣ်ဒၣ်စဲးဖီကဟၣ်ႇဒ်သိးပကတဲဒ်လဲၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒ်ထီန့ၣ်ဒ်ဂ့ၤမီၤယၤတဂၤယတၢ်ထံၣ်န့ၣ်ႉဒ်သိးနတဲကျိာ်မ့ဘၣ်မ့အါႇ ဒ်သိးနကွဲးလံာ်ကွဲးလဲၢ်မ့ဘၣ် မ့အါန့ၣ် လၢနဂီၢ်န့ၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယၤခဲလၢာ်လီၤမီၤနီၤႉဒ်သိးနအဲၣ်ဒိးမၤတၢ်မနုၤလဲၣ်ႇနအဲၣ်ဒိးမၤတၢ်လီၢ်ဖဲလဲၣ်ဒ်သိး တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် တခါန့ၣ်နဃုထၢအီၤန့ၢ်မီၤႉဒ်သိးနအဲၣ်ဒိးအိၣ်အပတီၢ်ဖဲလဲၣ်ႇနတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့မ့အိၣ်ႇ နစက့လ်မ့အါနတဲတၢ်ကျိာ် မ့ဘၣ်နဖးတၢ်ကျိာ်မ့ဘၣ်အါန့ၣ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤလၢနဂီၢ်န့ၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အိၣ်အါနတၢ်ဃုထၢအိၣ်အါမီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ပူၤ(University)ပတီၢ်ထီကၠိအိၣ်၀ဲဒၣ်အါမးဘၣ်ဆၣ်ၦၤကၠိဖိသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်လၢအဖျိထီၣ်တီၤထီတနီၤ အဲၣ်ဒိးဆဲးထီၣ်ကၠိမၤလိမၤဒိးတၢ်အိၣ်ဘၣ်ဆၣ်ကဘၣ်လဲၤ၀ဲအကျိၤအကျဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါ၀ဲဘၣ်အိၣ်လီၤႉ လၢတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဖီခိၣ်ကဘၣ်လဲၤအကျိၤအကျဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်နီၢ်ဖီဖီဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖး၀ဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ
“ယအဲၣ်ဒိးတဲန့ၣ်တၢ်တခါလၢပအဲၣ်ဒိးမၤအီၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ်ပဘၣ်ဃုသ့ၣ်ညါမီၤနီၤႉပဘၣ်ဃုသ့ၣ်ညါအီၤပကဘၣ်ဃုကျဲ ပကဘၣ်ဟးဃုကွၢ်ၦၤဂုၤၦၤဂၤႇအိၤခ့ၤတၢ်တခါအံၤနမၤန့ၢ်အီၤဒ်လဲၣ်နမ့ဃုသ့ၣ်ညါအီၤမးပကသ့ၣ်ညါဘၣ်မီၤနီၤႉဒ်သိးအီႉႉပဘၣ်သးထီၣ်ကၠိလီၤပလဲၤသံကွၢ်ၦၤတဘူၣ်ဘၣ်ပအိၣ်ဒ်အံၤလီၤႉဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်ခဲအံၤန့ၣ်ကျဲအိၣ်ဒီဒူၣ်မီၤဒ်သိး (scholarship)သ့ၣ်အိၣ်ကျဲသ့ၣ်အိၣ်ဘျီဒုၦၤကညီဖိလၢအဖျိထီၣ်ကၠိလၢအပတီၢ်ထီအိၣ်ဒီဒူၣ်မီၤနဃုသ့ၣ်ညါန့ၢ်ဒီဒူၣ်ႉ ၦၤတဂၤလၢနမ့တသ့ၣ်ညါအီၤလၢ(personal)ဒၣ်လဲာ်န့ၣ်အစှၤကတၢၢ်နမ့လဲၤသံကွၢ်အီၤန့ၣ်အတဲဘၣ်နၤလီၤမီၤနကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်ႉၦၤကညီဖိဒ်သိးသိးန့ၣ်သးအိၣ်မၤစၢၤလိာ်သးအိၣ်လီၤမီၤယအဲၣ်ဒိးတဲန့ၣ်”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤႉ
အခဲအံၤန့ၣ်နီၢ်ဖီဖီနုာ်လီၤသိၣ်လိတၢ်လၢကၠီၣ်တဲၣ်ယိၤပဒိၣ်ကၠိဘၣ်ဆၣ် ဒ်အ၀ဲမုၢ်လၢ်ပာ်စၢၤ၀ဲအသိးမုၢ်တနံၤ အ၀ဲကနုာ်လီၤမၤတၢ်လၢၦၤကညီတ၀ၢပူၤအဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲန့ၣ်လီၤ
“နီၢ်ကီၢ်ၦၤကညီယၤန့ၣ်လၢယထီၣ်ကၠိအခါန့ၣ်ယပာ်လီၤယသးလၢယအဲၣ်ဒိးမၤတၢ်လၢၦၤကညီတ၀ၢကျါ မီၤနီၤႉ ဒ်သိးပထံၣ်ဘၣ်တၢ်အါမံၤမီၤတၢ်ဟဲကဲထီၣ်သးလၢပၦၤကလုာ်ကညီဖိကျါႉယပာ်လီၤယသးလၢယကဘၣ်မၤလိတၢ်ယကဘၣ်န့ၢ်ဘွဲးမုၢ်တနံၤန့ၣ်ယကဘၣ်မၤစၢၤအ၀ဲသ့ၣ်ယပာ်လီၤယသးဒ်န့ၣ်မီၤနီၤႉလီလီစဲၤခဲအံၤခီဒုယမၤတၢ်လၢယိၤကၠိယကတဲဒ်လီၣ်တၢ်လၢယပာ်လီၤဃာ်ဒီးတၢ်လၢယမၤန့ၣ်အတဒ်သိးလိာ်သးဘၣ်ႉတၢ်မ့သးယဆိမိၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢယဂီၢ်န့ၣ်အိၣ်ဒံးမီၤႇမၤတၢ်လၢယိၤကၠိသ့ၣ်ဒ်သိးမၤန့ၢ်တၢ်လဲၤခိဖျိတခါမ့ၢ်အ၀ဲသ့ၣ်အကၠိန့ၣ်အ(ရၢန်)၀ဲဒ်လဲၣ်ႇမ့ၢ်အ၀ဲသ့ၣ်န့ၣ်အမၤ၀ဲဒ်လဲၣ်လၢယဂီၢ်န့ၣ်ယမၤလိန့ၢ်တၢ်လဲၤခီဖျိအသီတခါမီၤႉဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်မုၢ်တနံၤယတၢ်ခွဲးတၢ် ယာ်မ့အိၣ်န့ၣ်ယကဟဲက့ၤမၤ တၢ်လၢၦၤကညီကျါဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်တၢ်လၢယမၤလိန့ၢ်လၢယိၤကၠိန့ၣ်ယကဟဲက့ၤဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤ (share)အီၤလၢယၦၤကလုာ်အကျါကသ့မီၤနီၤ”အဂ့ၢ်န့ၣ် စံး၀ဲလီၤ
ၦၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ်အိၣ်ဒီးအတၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤဘၣ်ဆၣ်ပကဘၣ်ပာ်လီၤဖီတၢၣ်မၤထွဲအီၤပကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်နာ်အီၣ်လီၤ ကစၢ်သးအဂ့ၢ်န့ၣ် နီၢ်ဖီဖီဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်သူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်ၦၤကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဒ်အံၤန့ၣ်လီၤႉ
“ဒ်သိးတၢ်လၢနမၤလိတၢ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်အမၠိမၠိလီၤႉၦၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ်ကအိၣ်ဒီးအတၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤ တၢ်မၢးသးခီဒုပဘၣ်ပာ်လီၤပဖီတၢၣ်မီၤနီၤႉ၀ံၤဒီးပကဘၣ်မၤထွဲအီၤႉအဒိဒ်သိးယၤန့ၣ်ယပာ်လီၤယသးလၢယကဘၣ် ဖျိထီၣ်(GED)လီၤႉအဃိတၢ်ကီတၢ်ခဲမ့ဘၣ်နၤနါက့ပာ်လီၤနဖီတၢၣ်ကျၢၤကျၢၤဘျီဒုမၤထွဲအီၤတုၤလၢနဖျိထီၣ်တစုမီၤအဲၣ်ဒိးတဲဒ်န့ၣ်ႉဘျီဒုနကဘၣ်နာ်အီၣ်လီၤနကစၢ်သးအဒိနမၤလံာ်တဘၣ်ဘၣ်နအိၣ်တ့ၢ်လၢနသကိးလီၢ်ခံနသကိးန့ၢ်အမး (mark)ဂ့ၤညါနန့ၢ်မးတဂ့ၤဘၣ်ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤယအဲၣ်ဒိးတဲန့ၣ်နာ်လီၤအီၣ်နကစၢ်သးၦၤမၤန့ၢ်န့ၣ်နမၤကဘၣ်န့ၢ်ႉအဒိၦၤ၀ဲၦၤန့ၢ်လၢ(၁၈၀)နကဖျိထီၣ်ဖဲ(၁၅၀)တဘၣ်လိၣ်သးဆံးဘၣ်ႉအဲၣ်ဒိးတဲလၢတၢ်တခါလၢနမၤလၢနဂံၢ်နဘါနမၤလၢနနီၢ်ကစၢ်န့ၣ်ဒ်သိးနဘၣ်သးမံမီၤဒ်သိးနမၤဂ့ၤကတၢၢ်လၢနဂီၢ်လံမီၤႉအဃိန့ၣ်အဲၣ်ဒိးတဲလၢတဘၣ်လိၣ်သးဆံးဘၣ်ပာ်လီၤနဖီတၢၣ်ကျၢၤကျၢၤမၤထွဲအီၤနာ်လီၤအီၣ်နကစၢ်သးယအဲၣ်ဒိးတဲဒ်န့ၣ်မီၤႉ
